Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA)’nın Finansmanı Neden Kesildi?

Filistin halkına yardım etme amacıyla 1949 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu kararı ile kurulan (Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA), İsrail-Hamas Savaşı başladığından beri Filistin halkına yardım etmektedir. Bu sebeple İsrail tarafından faaliyetleri durdurulmaya çalışılan UNRWA yetkilileri, günümüzde finansmanının kesilmesi sebebi ile faaliyetlerinin durma noktasına geldiğini ve Filistin halkının bu insani yardıma ihtiyacının olduğunu vurgulamaktadır. UNRWA’nın finansmanı neden kesilme tehlikesi ile karşı karşıya?

UNRWA

1948 yılında Filistin'de İngiliz manda rejiminin sona ermesinin ardından Yahudi Millî Konseyi'nin, İsrail Devleti’nin kurulduğunu ilan etmesi ile Arap Birliği ve İsrail arasında savaş başlamıştır. Arap Birliği’nin savaşı kaybetmesi sonucu İsrail Filistin topraklarının %78’ine sahip olmuş ve burada yaşayan Filistinliler topraklarını terk etmek zorunda kalmıştır. Neredeyse 700.000 Filistinli, mülteci konumuna gelmiştir. UNRWA bu Filistinli mültecilere yardım etmek için Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu tarafından 9 Aralık 1949'da kurulmuş, 1 Mayıs 1950'de faaliyete geçmiştir. Filistinlilere yardım sağlamak, eğitim, sağlık hizmetleri, sosyal hizmetler ve temel insani yardımlar sunmak gibi konularda çalışmaktadır. UNRWA'nın temel amacı, 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan krizi yönetmek ve Filistin halkına yardım etmektir. Kuruluşunun misyonu, Filistinlilerin temel insan haklarına erişimini sağlamak, ekonomik kalkınmalarına destek olmak ve genel refahlarını artırmaktır. UNRWA’nın Gazze’de 8, Lübnan’da 12, Suriye’de 9, Ürdün’de 10, Batı Şeria’da ise 19 kampı bulunmaktadır.

Finansal desteğini Birleşmiş Milletler’e üye ülkelerin gönüllü bağışları oluşturmaktadır. Bu bağış miktarları milyonlarca dolara ulaşmaktadır. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri 2022 yılında 343,9 milyon dolar fon sağlarken Almanya da 202,1 milyon dolar fon sağlamıştır. Türkiye de önemli bağışçılardan biridir.

UNRWA  Gazze, Doğu Kudüs, Batı Şeria, Lübnan, Suriye ve Ürdün'deki yaklaşık 5,9 milyon Filistinli mülteci için okul, sosyal hizmetler ve sağlık merkezleri kurmakta ve bölgeye gıda yardımı yapmaktadır. 18 Mart 2020 tarihinden beri Philippe Lazzarini UNRWA Başkanlığını sürdürmektedir. Kuruluşun sürdürülebilir hedefleri şunlardır:

1. Yoksulluğa son vermek,

UNRWA yoksulluğa son vermek amacıyla düşük gelirli aileleri tespit ederek gıda yardımı, nakit yardımı gibi acil yardım hizmeti sunmaktadır.

2. Açlığa son vermek

UNRWA açlığa son verme amacıyla belirli periyotlarda erzak yardımı yapmaktadır. Sağlıklı gıdaya erişimi kolaylaştırmaktadır.

3. Kaliteli eğitim hizmeti sunmak

UNRWA, 706 ilkokul ve ortaokul ile 543.075 Filistinli çocuğa ücretsiz temel eğitim sağlamaktadır. Yaklaşık 8.000 Filistinli mülteciye, 2 eğitim bilimleri fakültesinde öğretmenlik eğitimi ve 2.009 öğrenciye teknik mesleki eğitim ve yükseköğrenim hizmeti sunulmaktadır. Eğitim hizmeti sunulurken cinsiyet eşitliğine dikkat edilmekte, kız çocukları eğitim alması teşvik edilmektedir.

4. İşsizliğe son verme

UNRWA, Filistinlilere mesleki eğitimler sunarak, staj yapma imkânı sağlayarak yerelde iş bulmalarını kolaylaştırmaktadır. Liderlik, özgüven, iş başvurusu, pazarlama, proje yönetimi, İngilizce ve bilgisayar gibi çeşitli eğitimler sunmaktadır. Dönemsel programlar ile UNRWA tesislerinin ihtiyaçlarını Filistinliler ile karşılayarak ‘’iş karşılığı maaş’’ projeleri düzenlenmektedir.

5. Sağlık hizmetleri sunma

140 temel sağlık tesisi ile Filistinlilere kapsayıcı sağlık hizmeti sunulmaktadır. Bu sayede milyonlarca kişi sağlık hizmetlerinden yararlanmakta, bulaşıcı hastalıkların önüne geçilmektedir. Aile planlaması, psikolojik destek, anne sağlığı hizmetleri de verilmektedir.

6. Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak

UNRWA bölgenin şartlarının farkında olarak toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklemektedir. Kadınların eğitim almasını, çalışmasını destekleyerek kadın istihdamına destek vermektedir.

Özetle UNRWA Filistinliler için destek ve hizmet sunma amacıyla yola çıkmıştır. Ancak günümüzdeki birçok uluslararası örgüt gibi imkânları ve yapabilecekleri sınırlıdır. Yine de şunun önemine dikkat çekmek gerekir ki UNRWA sağladığı imkânlar ile Filistin için büyük önem arz etmektedir. Elbette ki bir savaş durumunda karşı tarafın istemeyeceği bir kuruluştur. İsrail için UNRWA düşman halkı besleyen bir oluşumdur. Günümüzde ise UNRWA finansmanının kesilmesi ile zor günler geçirmektedir.

UNRWA’nın Finansmanı Neden Kesildi?

UNRWA’nın finansmanı Birleşmiş Milletler’e üye devletler tarafından gönüllü bağışlar ile sağlanmaktadır. Zor günler geçiren Filistin halkı için bir umut ışığı olan bu kuruluş finansmanı ile bölgedeki açlığı durdurmaya, yoksulluğun etkilerini azaltmaya, iş ve eğitim imkânı sunmaya çalışmaktadır. Finansman kesilme durumu ise İsrail’in ortaya attığı bir iddia neticesinde devletlerin tavır alması neticesinde olmuştur.

İsrail istihbaratı bazı UNRWA personelinin 7 Ekim saldırılarına karıştığını düşünmektedir. Bunun üzerine Birleşmiş Milletler bir soruşturma başlatmıştır. UNRWA Genel Komiseri Philippe Lazzarini iddiaları reddederek personelin konuyla alakası olmadığını belirtmiştir. Bu iddianın ortaya neden atıldığı düşünüldüğünde İsrail’in UNRWA’yı saf dışı bırakma niyeti görülmektedir. Uluslararası örgütleri vurmak Uluslararası Savaş Hukuku’na aykırı olsa dahi İsrail defalarca kez UNRWA tesislerini vurmuştur. UNRWA'yı Hamas'ın BM kolu olarak betimlemektedir. Ancak bu tutum sıkça eleştirildiği için, İsrail açısından bu kuruluşu diplomasi yoluyla işlevsiz hale getirmek en mantıklı seçenek olarak görülmektedir.

İsrail ordusu yaptığı açıklamada, Gazze Şeridi'ndeki saldırılar sırasında UNRWA'nın ana merkezinin altında Hamas'a ait bir tünel tespit edildiğini ve 700 metre derinliğinde ve 18 metre genişliğinde olduğunu ve UNRWA binasını işgal sırasında da binadaki ofislerde silahlar bulunduğunu öne sürdü. Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’de bu iddialara tepki göstererek İsrail tarafından kanıtlanması gerektiğini belirtmiştir. İddialar kanıtlanmasa da Almanya, İsviçre, İtalya, Kanada, Finlandiya, İzlanda, Avustralya, İngiltere, Hollanda, ABD, Fransa, Avusturya, Japonya ve Estonya UNRWA'ya yönelik desteklerini geçici süreyle durdurma kararı aldıklarını açıkladılar.

Bu karar sonrası UNRWA Filistin halkının zor durumda kaldığını, kuruluşun bağış yöntemi ile finanse edildiğini, bu nedenle bağışların durdurulmaması gerektiğini belirtmiştir. Bu iddialara karşı çıkan Belçika, İspanya, Norveç, İrlanda, Danimarka, Katar ve Türkiye ise finansmanın kesilmemesi gerektiğinin altını çizmektedir. Filistin halkı için büyük önem arz eden bu kuruluşun finansmanın devamlılığı yerel halkın yaşam koşullarını belirleyecek önemli bir faktördür.

Finansmanı kesmek için harekete geçen ülkelere bakıldığında savaşın ilk günlerinden bu yana İsrail’i desteklerini belirttikleri görülmektedir. Örneğin; Amerika Birleşik Devletleri bu savaşta İsrail’in en büyük destekçisi olurken, Almanya’da geçmişten gelen vicdani sorumluluğunu İsrail’i destekleyerek hafifletmektedir. Fransa savaşın ilk günlerinde Filistin destekçilerinin ülkeden sınır dışı edileceğini açıklamış, İtalya ise Hamas’ı terör örgütü olarak gördüklerini ve Filistin’de soykırım yaşanmadığı vurgulamıştır. Bu bilgiler ışığında UNRWA’nın finansmanının kesilme nedeninin yalnızca İsrail’in iddiaları olmadığını daha belirgin şekilde görmekteyiz.

Burada İsrail’in yaptığı diplomatik ve hukuki yollar ile UNRWA’yı saf dışı bırakma çabasıdır. Ancak desteğini kesen ülkeler kadar destek vermeye devam edeceğini açıklayan ülkeler de vardır. UNRWA mali desteğini açıklayan ülkeler ile faaliyetlerini sürdürecektir.

Sonuç

Sonuç olarak, UNRWA (Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı), 1948 Arap-İsrail Savaşı sonrası Filistinli mültecilere yardım amacıyla kurulmuş önemli bir örgüttür. Temel misyonu, Filistinlilere temel insani yardımlar, eğitim, sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler sağlayarak onların yaşam koşullarını iyileştirmektir. UNRWA bu amaçları BM üyesi devletlerin gönüllü bağışları ile gerçekleştirmektedir. Ancak, UNRWA finansmanının kesilmesi ile karşı karşıya kalmıştır.

İsrail'in bazı UNRWA personellerinin Hamas üyesi olduğu ve onlara yardım ettiği iddiası ve uluslararası toplumun tavır almasına sebebiyet vermiş, ABD, Almanya, İngiltere gibi ülkeler finansmanı geçici olarak durdurma kararı almıştır. Bunun yanı sıra Türkiye, Katar, İspanya gibi birçok ülke destek vermeye devam edeceğini açıklamıştır. UNRWA’nın faaliyetlerinin durması İsrail’in lehine olacağından bu konuda çalışmalar yapmaktadır. UNRWA tesislerini vurması uluslararası toplum tarafından tepkiyle karşılandığı için diplomatik yolları deneme çabası verdikleri görülmektedir. UNRWA faaliyetlerini destekçileri ile sürdürecektir ancak bağış miktarının azalmış olması elbette faaliyetlerini zor duruma sokmuştur. Desteğini kesen ülkelerin İsrail’in iddialarının asılsız olduğu anlaşıldığında destek vermeye devam etmeleri gerekmektedir. Ancak o zaman desteklerini kesmelerinin amacı İsrail’in iddiaları mı, Filistin’e karşı olan tutumları mı anlaşılacaktır.