Anadolu-Körfez Hattında Stratejik İş Birliği: Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komite 9. Toplantısı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 04 Aralık 2023 tarihinde Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komite 9. Toplantısı'na katılmak üzere Katar'ın başkenti Doha'ya gitti. Cumhurbaşkanı Erdoğan Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani tarafından resmi törenle karşılandı. 014 yılında kurulmuş olan bu organizasyon, bölgesel iş birliği ve stratejik ortaklık için önemli bir yere sahip olmakla birlikte, her yıl üst düzey devlet yöneticilerinin katılımlarıyla gerçekleşmektedir.[1]

Türkiye-Katar ilişkilerinin her alanda derinleştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla oluşturulan üst düzey diyalog sekiz yıl içerisinde 30’u aşkın zirve ve 80’i aşkın anlaşmaya imza atılmıştı. Lusail Sarayı'ndaki baş başa görüşmenin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Katar Emiri Şeyh Al Sani, Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komite 9. Toplantısı'na başkanlık etti. Bu yıl dokuzuncusu düzenlenen Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komitesi Toplantısında farklı alanlarda 12 iş birliği anlaşması düzenlenerek ortak bildiri imzalanmıştır. İmzalanan protokollerde ticaret, medya ve iletişim, kültür, insani yardımlar gibi farklı alanlarda iş birliğine karar verilmiştir.

Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komitesi Dokuzuncu Toplantısında İmzalanan Protokoller

"Türkiye Cumhuriyeti ve Katar Devleti Arasında Yüksek Stratejik Komite Dokuzuncu Toplantısına İlişkin Ortak Bildiri" Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Katar Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman Al Sani tarafından imzalandı.

"Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı ile Katar Dışişleri Bakanlığı Arasında Karşılıklı Çıkar Sağlayan Konular Hakkında Siyasi İstişareler Kurulmasına Dair Mutabakat Zaptı"na Dışişleri Bakanı Fidan ve Katar Dışişleri Bakanı Al Sani imza attı.

"Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Katar Kültür Bakanlığı Arasında Kültürel Alanda İşbirliği Mutabakat Zaptı'nın Uygulanmasına Yönelik Üçüncü Yürütme Programı 2024-2025" Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile Katar Kültür Bakanı Abdurrahman bin Hamed Al Sani tarafından imzalandı.

"Türkiye Cumhuriyeti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Katar Devleti Çalışma Bakanlığı Arasında Çalışma Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı"nı Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Katar Çalışma Bakanı Ali Bin Semih Al Marri imzaladı.

"Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü ile Katar Devleti Hayır İşleri Düzenleme Kurumu arasında İnsani Yardım ve Hayır İşleri alanında İşbirliği Hususunda Mutabakat Zaptı" Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Katar Sosyal Kalkınma ve Aile Bakanı Meryem binti Ali bin Nasır el-Misned tarafından imza altına alındı.,

"Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı ile Katar Devleti'ndeki Lusail Üniversitesi Arasında Türkiye Türkçesi Öğretim Merkezleri Kurulmasına İlişkin İşbirliği Protokolü"nü Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Lusail Üniversitesi Rektörü Ali Bin Fetais Al Mari imzaladı.

"Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Katar Devleti Hükümeti Arasında Askeri Çerçeve Anlaşması"na Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler ve Katar Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Halid bin Muhammed Al Atiyye imza attı.

"Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Katar Devleti Hamad Bin Khalifa Üniversitesi Arasında Bilimsel İşbirliği için Mutabakat Zaptı" ile "Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Katar Devleti Hamad Bin Khalifa Üniversitesi Arasında Stratejik İşbirliği Anlaşması" Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ile Katar Vakfı Hamad bin Khalifa Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Şeyha Hind bint Hamad Al Sani tarafından imzalandı.

"Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Katar Devleti İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı arasında Bilgi ve İletişim Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı"na Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ile Katar İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Muhammed bin Ali Al Mannai imza attı.

"Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Katar Devleti Maliye Bakanlığı Arasında Ortak İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı"nı Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve Katar Maliye Bakanı Ali bin Ahmed Al Kuwari imzaladı.

"Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi ile Katar Ticaret ve Sanayi Odası Arasında Yatırımın Teşviki Alanında İşbirliğine Dair Mutabakat Zaptı" Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkanı Burak Dağlıoğlu ile Katar Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Şeyh Halife bin Casim Al Sani tarafından imza altına alındı.

"Türkiye İhracatçılar Meclisi ile Katar Ticaret ve Sanayi Odası Arasında Mutabakat Zaptı"nı ise Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Mustafa Gültepe ve Katar Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Şeyh Halife bin Casim Al Sani imzaladı.[2]

Öte yandan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani tarafından onuruna verilen resmi akşam yemeğine iştirak etti. Lusail Sarayı'ndaki yemek basına kapalı gerçekleştirildi.

Türkiye-Katar İlişkileri Nasıl Başladı?

Katar, 1 Eylül 1971 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Katar’ın bağımsızlığını ilan edişinden dokuz yıl sonra, 1980 yılında, Katar’ın başkenti Doha’da Türk Büyükelçiliği açılmıştır. İki devlet arasındaki diplomatik ve ekonomik ilişkilerin çok fazla olmadığı bu dönemlerde, 3 Haziran 1985 yılında Türkiye ve Katar arasında yakın ilişki kurmak amacıyla Ankara’da “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Katar Devleti Hükümeti Arasında Kültürel İş Birliği Anlaşması” imzalanmıştır. 20 Mayıs 1991 yılında ticaret, bankacılık, ulaşım, haberleşme ve tarım gibi çeşitli alanları kapsayan “Türkiye-Katar Ekonomik ve Teknik İş Birliği Karma Komisyonu Birinci Dönem Toplantı Tutanağı” imzalanmıştır. [3]

2000’li yıllarda Türkiye ile Katar arasındaki diplomatik ilişkiler daha önceki yıllara nazaran gelişerek, çok kulvarlı iş birlikleri ve bölgesel stratejik ortaklıklar çerçevesinde şekillenmeye başlamıştır. Bu bağlamda iki devlet arasında yapılan çeşitli anlaşmalar ve Arap Baharı sürecindeki bölgesel gelişmelere karşı nerdeyse benzer bir tutum içeren dış politikayla birlikte aynı eksende ilerleniyor olunması Katar-Türkiye yakınlaşmasını beraberinde getirmiştir.

Arap Baharı ve sonrasında yaşananlar Türkiye ile Katar’ı daha da yakınlaştırmış, diplomatik diyalogların dostane bir biçime dönüşmesine olanak sağlamıştır. 2010 yılında Tunus’ta başlayan halk hareketleri, Mısır, Libya, Bahreyn, Suriye, Yemen’i de içine alarak Arap coğrafyasına yayılmıştır. Arap Baharı olarak adlandırılan bu süreçte Katar halk hareketlerine destek vermiş, Katar’a ait uluslararası bir kanal olan El Cezire halk hareketlerini gündemde tutan yayınlar yapmıştır.

Ortak Politik Yaklaşım, Bölgesel İş Birliği

Katar, Arap Baharı sürecinde konu bölgelerdeki halk hareketlerine destek vermiş olması sebebiyle Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ile diplomatik kriz yaşamıştır. Bunun yanı sıra Suriye ve Yemen’deki halk hareketlerine destek vermesi de İran’la bölgedeki politikalar açısından ters düşmesine neden olmuştur.[4] Türkiye ve Katar’ın Arap coğrafyasındaki halk hareketlerine yönelik sahip olduğu politik yaklaşımın örtüşüyor olması iki devleti yakınlaştıran önemli basamaklardan biri olmuştur. Türkiye ve Katar’ın bu süreç yaşananlara yönelik yaklaşımlarının örtüşmesi bölgesel iş birliğini de beraberinde getirmiştir.

Katar ve Türkiye’nin büyük oranda ortak paydada buluştuğu noktalar, Mısır, Suriye ve Arap coğrafyasındaki anti-demokratik yönetimlere karşı yaklaşımları olmuştur. İki devletin ortak politik yaklaşımına, Mısır’da yaşanan olaylar örnek verilebilir. Mısır’da 30 yıllık Mübarek iktidarının devrilmesi ardından, 2012’de ilk Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmış, Muhammed Mursi cumhurbaşkanı seçilmişti. Fakat 3 Temmuz 2013’te Sisi önderliğinde askeri bir darbe ile Mursi’nin cumhurbaşkanlığı görevine son verilmiştir. Türkiye, Mursi’ye yapılan darbeyi ve darbe sonrasında yaşananları kınamış, Katar da darbeyi kınayarak, Müslüman kardeşlere ekonomik ve diplomatik destekte bulunmuştur. Suriye’de de aynı politik yaklaşıma sahip olan Türkiye ve Katar, Esad rejimine karşı diplomatik bir süreç yürütmüştür.

Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komitesi

Türkiye-Katar ilişkileri açısından bir diğer önemli evre, 19 Aralık 2014’te Ankara’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Katar Emiri Şeyh Tamim tarafından imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ile Katar Devleti Arasında Yüksek Stratejik Komite Kurulmasına İlişkin Ortak Mutabakat” anlaşması gereği Yüksek Stratejik Komite’nin kurulması olmuştur. Bu komite kapsamında ilki 2015’te gerçekleştirilmek üzere 2022 yılı itibariyle sekiz toplantı gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda iki ülke arasındaki ilişkiler çeşitli alanlarda çok kapsamlı işbirliği derinleşmiş ve gelişmiştir.[5] Askeri-savunma iş birliğinin güçlendirilmesinin de yolunu açmıştır.  2023 yılında 9’uncusu düzenlenen organizasyonda ise önceki yıllarda olduğu gibi ikili ilişkiler ortak anlaşma ve mutabakatlarla sıklaştırılmıştır.

2015 yılında Bölgesel istikrarın sağlanması amacıyla ve olası kriz durumlarına karşı sembolik sayıda Türk askeri Tarık bin Ziyad askeri üssüne konuşlandırılmıştır. Katar askerinin eğitimi, terörle mücadeleye ve bölgesel güvenliğe katkısı olması hedeflenmiştir. Böylece Körfez-Anadolu hattında hem iktisadi hem de askeri-savunma alanlarındaki ortaklığı güçlendirmeye yönelik adımlar atılmıştır. Askeri alandaki teşebbüsler savunma alanına da kendiri göstererek yeni iş birliklerine imza atılmıştır.

Katar’da gerçekleştirilen Doha Uluslararası Deniz Savunma Fuarı ve Konferansı’nda, Türkiye'nin öncü tersaneleri tarafından kurulan TAIS’i oluşturan 5 tersaneden biri olan Anadolu Tersanesi, Katar Deniz Kuvvetleri için 2 silahlı savaş eğitim gemisi inşa edeceğine ilişkin anlaşma imzalamıştır.[6] Savunma alanında yapılan işbirlikleri daha fazla ivme kazanmış, 12-14 Mart 2018 tarihlerinde arasında Katar’da gerçekleştirilen Doha Uluslararası Deniz Savunma Fuarı ve Konferansı’nda Türkiye ve Katar arasında askerî-savunma alanında işbirliğini derinleştirecek anlaşmalara imza atılmıştır.[7]

‘Kara Gün Dostu Katar’

Türkiye’nin Katar ile ilişkilerinin derinleşmesine olanak sağlayan bir başka husus 15 Temmuz Darbe Girişimi olmuştur. 2016’da gerçekleşen darbe girişimi sonrasında Katar Emirinin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak dayanışma içerisinde olduklarını ifade etmiştir. Böylelikle Katar darbeyi kınayan ilk Arap ülkesi olmuştur. 15 Temmuz Darbe Girişimi’nden iki hafta sonra Katar Dışişleri Bakanı Muhammed Abdurrahman Al Sani Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Katar ziyareti esnasında El-Arab gazetesine ile yaptığı mülakatta şu ifadelerde bulunmuştu: "Katar'ın 15 Temmuz darbe girişimi sırasında ve sonrasında sergilediği dayanışmayı, desteği unutamayız. Katar kara gün dostu olduğunu gösterdi. Kardeşim Şeyh Temim ile el ele vererek bölgemizin huzur ve sükuna kavuşması için daha nice yeni çalışmalar yapabileceğimize inanıyorum." [8]

Türkiye-ABD Geriliminde Katar’dan Türkiye’ye Destek

2018 yılında Türkiye ile ABD arasındaki siyasi ilişkilerin gerilmesi ile birlikte Türk Lirası sert bir şekilde değer kaybına uğramıştır. Türk ekonomisine olumsuz yansıyan bu süreçte, Türkiye’ye destek olmak amacıyla 15 Ağustos 2018 tarihinde Ankara'ya gelen Katar Emiri El Sani, Türkiye’ye 15 milyar dolar tutarında doğrudan yatırım yapacaklarını açıklamıştı.

Katar Ablukası ve Türkiye’nin Desteği

5 Haziran 2017 tarihinde, Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır tarafından ‘terör gruplarını desteklediği’ suçlamasıyla Katar’a ambargo uygulanmıştır. Bu ülkeler Katar ile tüm diplomatik ilişkileri kesilmiş ve ülkeye ekonomik ambargo uygulanmaya başlanmıştır.

Söz konusu ülkeler ambargonun kalkması için Katar’a bazı şartlar sunmuş, bunlardan biri Doha’daki Türk askeri üssünün kapatılması olmuştur. Buna karşılık, cevaben Türkiye Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türkiye'nin Katar'daki üssünü kapatmayacağını söylemiştir. Akabinde, 7 Haziran 2017'de Katar'da Türk askerinin konuşlanmasının önünü açan kanun tasarısı kabul edilmiştir. Türkiye’nin Katar’a desteği askeri iş birliği ile sınırlı kalmayıp, adı geçen ülkelerce deniz ve kara yolu ambargosu uygulanan Katar’a, hava ve deniz yoluyla gıda, su, ilaç ulaştırılmıştır.[9] Katar’ın tek kara sınırı olan Suudi Arabistan’ın sınırını kapatması sonucu, gıda ihtiyacı dolayısıyla insani bir kriz çıkma ihtimalini önlemek amacıyla Türkiye tarafından Katar’a 71 uçakla 5.000 ton gıda yardımı ulaştırılmıştır.[10]

TBMM Genel Kurulu’nda onaylanan Türk askerinin Katar’da konuşlanmasına olanak sağlayan kanun kapsamında: ‘‘22 Haziran 2017’de Doha’daki Türk üssüne 23 asker ve 5 zırhlı araç gönderilirken 11 Temmuz 2017 tarihinde 45 Türk komandosu; 18 Temmuz 2017’de 171 asker ve 2 fırtına obüsü ve var olan birliğe ek olarak 19 Temmuz 2017’de ise 28 topçu asker daha Katar’a sevk edilmiştir. 3.000 kişilik askerî kapasitesi bulunan Türkiye’nin Ortadoğu’daki ilk askerî üssü, Aralık 2017’de “Katar-Türk Birleşik Müşterek Kuvvet Komutanlığı” adını almıştır. Üssün büyütülmesine yönelik çalışmalar çerçevesinde 2019 yılında kışlanın hemen yanına inşa edilen 5.000 kişilik ikinci bir askerî üsse “Halid Bin Velid Kışlası” adı verilmiştir’’.

El-Ula Uzlaşısı

5 Ocak 2021’de Suudi Arabistan’ın El-Ula kentinde gerçekleştirilen 41.Körfez İş Birliği Konseyi Zirvesi’nde Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır ile Katar arasında yaşanan 3,5 devam eden kriz sonlandırılmıştı. El-Ula Uzlaşısı ile birlikte sınırlar açılmış ve ambargolar kaldırılmıştı.[11] Katar’a karşı uygulanan ambargolar kaldırılsa dahi anlaşmazlıklar yaratan bazı sorunların çözülmüyor olması El-Ula Uzlaşısı’na dair soru işaretleri yaratmıştı. BBC muhabirlerinden Ece Göksedef’in Oxford Üniversitesi'nde doktora çalışmalarına devam eden Araştırmacı Galip Dalay ile konuya ilişkin yapmış olduğu röportajda, Dalay şu ifadelerde bulundu: "Her iki taraf da kendi dış politikasına dramatik bir format çekmediği sürece krizi var eden ana siyasal gerekçe yerinde duruyor olacak. Son mutabakat, tüm bu ülkeler arasındaki krizin çözülmesi manasına gelmiyor; krizi daha yönetilebilir bir eksene kaydırıyorlar diyebiliriz."[12] Ambargonun kaldırılması ve uzlaşı sağlanması için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ilgili taraflarla görüşmeler yaparak diplomatik zeminde mevcut sorunlara ortak çözüm arayışı için çağrıda bulunması, sürecin çözüm yoluna evrilmesine katkıda bulunmuştur.

Deprem Sınavında Yan Yana

6 Şubat depremlerinde Türkiye’nin yardımına koşan ilk ülkelerden biri de Katar oldu. Katar Savunma Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, Silahlı Kuvvetlere ait askeri nakliye uçaklarının deprem bölgesine yardım malzemeleri (insani yardım malzemelerinin içeriğinde çadır, battaniye, gıda maddesi ve hijyen ürünlerinin) ve sağlık personeli naklettiğini açıkladı. Aynı zamanda askeri nakliye uçakları ile bölgeye Katar Kızılayı, Katar Kalkınma Fonu ve Qatar Charity'in sağladığı sahra hastanesinin taşındığı belirtilmiştir. [13] Deprem bölgesine yardımları bununla sınırlı kalmayan Katar farklı zaman dilimlerinde, 1400 portatif yatak ve bir palet hilti, [14] farklı 3 uçak yardım sevkiyatında 90 mobil tuvalet, 25 jeneratör, uyku tulumları ve kışlık çadırlar göndermiştir. [15] Katar Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Macid el-Ensari, yapmış olduğu açıklamada Katar'ın Türkiye ve Suriye'deki depremzedeler için yaptığı insani yardımların 253 milyon riyale (70 milyon dolar) ulaştığını belirtti.[16] Katar'ın Türkiye'ye 40 kargo uçağıyla gönderdiği yardımlar 600 tona ulaşmış olduğu açıklandı.[17]

Değerlendirme ve Politika Önerileri

Son dönemde Türkiye'nin izlediği dış politika, dengeli ve çok yönlü bir yaklaşımı içermekte olup, özellikle Katar ile olan ilişkiler, 2000'li yıllardan itibaren bölgesel ve ideolojik ayrışmalara karşı dayanışma ve ortak vizyon temelinde ilerlemiştir. İki ülke, kriz anlarında birbirlerine sağladıkları destek ve ortak pragmatist politikalarla, küresel ve bölgesel olaylara karşı gösterdikleri politik refleksleri sıkı bir diplomatik ilişkinin bir yansıması olarak sergilemektedirler. Bu durum, Türkiye ile Katar arasında güven odaklı sağlam bir diplomatik ilişkinin varlığının bir göstergesidir.

Türkiye'nin son dönemde benimsediği denge eksenli ve çok yönlü dış politika çerçevesinde, özellikle Katar ile olan ilişkileri, 2000'li yıllardan beri bölgesel ve ideolojik kutuplaşmalar karşısında dayanışma ve ortak bir vizyon etrafında şekillenmiştir. İki ülkenin kriz dönemlerinde birbirlerine gösterdiği destek ve benimsedikleri pragmatist politikalar, küresel ve bölgesel olaylara karşı ortak bir zeminde istişareli bir şekilde devam etmektedir. Bu durum, Türkiye ile Katar arasında sağlam bir güven temelinde inşa edilmiş sıkı bir diplomatik ilişkinin belirgin bir göstergesidir.

Türkiye ile Katar arasındaki ilişkiler, çeşitli iş birliği ve üst düzey diyaloglarla güçlenmektedir. Yüksek Stratejik Komite'nin kurulması ve geliştirilmesi, bu iki ülke arasındaki kurumsal iletişimi artırmıştır. Anadolu-Körfez hattını birbirine bağlayan bu komite, bölgesel olarak Türkiye ve Katar'ın nüfuz alanını genişletirken, aynı zamanda bölgesel tehditlere karşı etkili bir cephe oluşturulmasına olanak tanımaktadır. Türkiye ve Katar'ın jeopolitik olarak stratejik konumları, her geçen yıl daha da önem kazanan üst düzey diyalog ve iş birliği çabalarını vurgular. Bu çabalar, bölgesel ve küresel krizlere karşı etkili bir şekilde çözüm üretebilme ve yönetebilme kapasitesini artırmada kilit bir role sahiptir, bu da Türkiye-Katar diyaloğunu hem bugün hem de gelecekte önemli kılmaktadır.

[1] Cumhurbaşkanı Erdoğan Katar'da resmi törenle karşılandı (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-katarda-resmi-torenle-karsilandi/3072907

[2] Türkiye ile Katar arasında ortak bildiri ve 12 anlaşma imzalandı (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiye-ile-katar-arasinda-ortak-bildiri-ve-12-anlasma-imzalandi/3072968

[3] Kayaoğlu, B. (2020), ‘‘Ortadoğu Politikası Doğrultusunda Türkiye ve Katar İlişkileri: Ekonomik ve Ticari Temaslar’’, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(2), ss. 464-475.

[4] Yıldırım, F. (2021), ‘‘Osmanlı’dan Günümüze Katar-Türkiye İlişkileri’’, İslam Medeniyeti Dergisi, 7(47), ss. 1-21.

[5] Kınık, H. (2022), ‘‘Türkiye’nin Çok Boyutlu Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye Katar İlişkilerinin Gelişi’’, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 10(2), ss. 27-46.

[6] Katar donanmasına Türkiye'den 2 Savaş Eğitim Gemisi (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/katar-donanmasina-turkiyeden-2-savas-egitim-gemisi/1087622 , 26 Ekim 2022

[7] Kınık, H. (2022), ‘‘Türkiye’nin Çok Boyutlu Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye Katar İlişkilerinin Gelişi’’, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 10(2), ss. 27-46.

[8] Cumhurbaşkanı Erdoğan Katar'ın El-Arab Gazetesine Konuştu (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/cumhurbaskani-erdogan-katarin-el-arab-gazetesine-konustu/751067

[9] Türkiye-Katar İlişkileri Son 20 Yılda Büyük Gelişme Gösterdi (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-katar-iliskileri-son-20-yilda-buyuk-gelisme-gosterdi/2439884, 26 Ekim 2022

[10] Kınık, H. (2022), ‘‘Türkiye’nin Çok Boyutlu Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye Katar İlişkilerinin Gelişi’’, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 10(2), ss. 27-46.

[11] Kınık, H. (2022), ‘‘Türkiye’nin Çok Boyutlu Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye Katar İlişkilerinin Gelişi’’, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 10(2), ss. 27-46.

[12] Katar'a Uygulanan Ablukanın Kalkması Orta Doğu ve Türkiye İçin Ne Anlama Geliyor? (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55543576 , 26 Ekim 2022

[13] Katar Silahlı Kuvvetleri, Türkiye'deki Deprem Bölgesine İnsani Yardım Malzemeleri Taşıdı (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/katar-silahli-kuvvetleri-turkiyedeki-deprem-bolgesine-insani-yardim-malzemeleri-tasidi/2823650

[14]İstanbul'dan 1400 Portatif Yatak ve Bir Palet Hilti Deprem Bölgesine Gönderildi (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/istanbuldan-1400-portatif-yatak-ve-bir-palet-hilti-deprem-bolgesine-gonderildi/2823999

[15] Katar, Türkiye'deki Depremzedelere Yardım Taşıyan 3 Uçak Daha Gönderdi (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/katar-turkiyedeki-depremzedelere-yardim-tasiyan-3-ucak-daha-gonderdi/2825350

[16] Katar, Türkiye ve Suriye'deki depremzedelere yaklaşık 70 milyon dolar yardım yaptı (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/katar-turkiye-ve-suriyedeki-depremzedelere-yaklasik-70-milyon-dolar-yardim-yapti-/2822560

[17] Katar, Türkiye ve Suriye'deki Deprem Bölgelerine Yardımlarını Sürdürüyor (2023, 11 Aralık). Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/katar-turkiye-ve-suriyedeki-deprem-bolgelerine-yardimlarini-surduruyor/2827729