Kaynak: European Council, 21 Aralık 2023

Avrupa Parlamentosu, AB'nin iltica ve göçle ilgili yasal çerçevesini baştan sona elden geçirecek beş temel düzenlemenin temel siyasi unsurları üzerinde bir anlaşmaya vardı.

Avrupa Parlamentosu'nun üzerinde anlaşmaya vardığı beş AB yasası, düzensiz göçmenlerin AB'ye geldiklerinde taranmasından, biyometrik verilerin alınmasına, başvuru sahiplerinin haklarını da güçlendiren sığınma başvurularının yapılması ve ele alınmasına ilişkin prosedürlere, sığınma başvurusunu ele almaktan hangi üye devletin sorumlu olduğunu belirlemeye ilişkin kurallara ve üye devletler arasında işbirliği ve dayanışmaya ve krizle nasıl başa çıkılacağına kadar iltica ve göç yönetiminin tüm aşamalarına değiniyor; göçmenlerin araçsallaştırılması vakaları da dahil olmak üzere durumlar.

Yeni kurallar kabul edildiğinde, Avrupa sığınma sistemini daha etkili hale getirecek ve çoğu göçmenin geldiği üye devletlerin yükünü hafifletmeyi sağlayarak üye devletler arasındaki dayanışmayı artıracak.

TÜRKSAM Haber Analiz

Avrupa uzun süredir göçmen krizi ile karşı karşıya. Bu konuda en fazla muzdarip olan AB üyesi ülke Yunanistan, İtalya, İspanya ve nispeten Fransa. Çünkü bu ülkeler Akdeniz’e kıyı ve Afrika’dan Orta Doğu’dan gelen düzensiz göçmenleri karşılayan öncül ülkeler. Göçmen meselesi bilhassa İtalya’nın hem iç politikasını hem de dış politikasını derinden etkileyen ve üye devletler arasında ihtilafa sebep olan bir olgu haline geldi. Elbette bu noktada Rusya-Ukrayna Savaşı ile birlikte Karadeniz’in kuzeyinden gelen göç rotası ve sayısını da göz ardı etmemek gerekiyor. Bu sebeple göçmenlerle ilgili kanunlar güncelleniyor tedbirler arttırılmaya çalışılıyor ve göçmenlerin üye ülkeler arasında eşit dağılımı ön görülüyor.

İltica prosedürü yönetmeliği

İltica Prosedürü Yönetmeliği, üye devletlerin uluslararası koruma talep eden kişiler için izlemesi gereken ortak bir prosedür belirler. Prosedürel düzenlemeleri düzene sokar ve idari prosedürde ücretsiz hukuki danışmanlık hakkı da dahil olmak üzere sığınmacının hakları için standartlar belirler. Yönetmelik ayrıca, başvuru sahiplerine prosedür boyunca yetkililerle işbirliği yapma konusunda açık yükümlülükler getirmektedir.

Sınır prosedürü

İltica prosedürü yönetmeliği, AB'nin dış sınırlarında sığınma başvurularının temelsiz veya kabul edilemez olup olmadığını hızlı bir şekilde değerlendirmek amacıyla zorunlu bir sınır prosedürü getiriyor. İltica sınırı prosedürüne tabi olan kişilerin üye devletin topraklarına girmesine izin verilmez. Ayrıca, dış sınırda veya transit bölgelerde veya bunların yakınında veya bir ülkenin sınırları içinde belirlenmiş diğer yerlerde (kabul koşulları direktifinin garantilerine ve koşullarına uygun olarak) ikamet etmek zorunda kalacaklardır.

Sınır prosedürü, bir sığınmacının yasadışı bir sınır geçişiyle bağlantılı olarak yakalanmasının ardından ve denizde bir arama kurtarma operasyonunun ardından karaya çıkmasının ardından bir dış sınır geçiş noktasında başvuruda bulunması durumunda uygulanır. Başvuru sahibinin ulusal güvenlik veya kamu düzeni için bir tehlike oluşturması, yetkilileri yanlış bilgilerle veya bilgi saklayarak yanıltması ve başvuru sahibinin tanınma oranı %20'nin altında olan bir vatandaşlığa sahip olması durumunda prosedür üye devletler için zorunludur. Refakatsiz çocuklar, güvenlik tehdidi oluşturmadıkları sürece sınır prosedürünün dışında tutulacaktır.

Bir sınır prosedürüne kabulün belirlenmesi amacıyla hangi başvuru kategorilerine öncelik verilmesi gerektiğini açıklığa kavuşturmak için bir önceliklendirme sistemi getirilmiştir. Reşit olmayan başvuru sahiplerinin ve aile bireylerinin başvurularının incelenmesine öncelik verilmelidir. Üye devletler ayrıca sınır prosedürüyle ilgili olarak temel haklara saygıyı izlemek için bir mekanizma oluşturmalıdır.

Yeterli kapasite

Üye devletlerin, kabul ve insan kaynakları açısından, herhangi bir anda sınır prosedürünü yürütmelerine ve belirli sayıda başvuru için geri dönüş kararlarını uygulamalarına izin verecek yeterli bir kapasite oluşturmaları gerekir. AB düzeyinde bu yeterli kapasite 30.000'dir. Her üye devletin yeterli kapasitesi, üç yıllık bir süre boyunca düzensiz sınır geçişlerinin ve giriş retlerinin sayısını dikkate alan bir formül temelinde oluşturulacaktır. Bir üye devletin sınır prosedüründe yıllık bazda incelemesi gereken maksimum sığınma başvurusu sayısı, ilgili yeterli kapasite sınırının dört katı olacaktır.

Güvenli üçüncü ülke kavramı

Uluslararası koruma başvurularının incelenmesi konusunda yetkili makamlar, güvenli üçüncü ülke kavramının geçerli olması halinde bir başvuruyu kabul edilemez olarak reddedebilir. Üçüncü bir ülke, yalnızca katı bir kriter listesinin karşılandığı güvenli bir üçüncü ülke olarak belirlenebilir. Örneğin, bir başvurucunun yaşamı ve özgürlüğü garanti altına alınmalı ve geri göndermeye karşı korunmalıdır. Ayrıca, başvuru sahibi ile söz konusu üçüncü ülke arasında, o ülkeye gitmesinin makul olacağı bir bağlantı olması da önemlidir.

İltica ve göç yönetimi yönetmeliği

Dublin kurallarının değiştirilmesi

İltica ve göç yönetimi yönetmeliği (AMMR), mevcut Dublin yönetmeliğinin yerini alacaktır. Dublin tüzüğü, bir sığınma başvurusunun incelenmesinden hangi üye devletin sorumlu olduğunu belirleyen kuralları belirler (ve bu da bir sığınmacının ikamet ettiği ülkeden başka bir üye devlete transfer edilmesine yol açabilir). AMMR, sorumluluk kriterlerini netleştirecek ve bir başvuru sahibinin transferine ilişkin kuralları düzene sokacaktır.

Yeni düzenlemeye göre, sığınmacıların ilk giriş yaptığı veya yasal kaldığı ülkeye başvurmaları gerekiyor. Bununla birlikte, belirli kriterler karşılandığında, başka bir üye devlet sığınma talebiyle ilgilenmekten sorumlu olabilir. Anlaşmaya göre, bir başvuru sahibi bir AB üye devlet eğitim kurumunun diplomasına (6 yıldan eski olmayan) sahip olduğunda, bu üye devlet uluslararası koruma başvurusunu incelemekten sorumlu olacak.

Ayrıca, başvuru sahiplerini aile üyeleriyle yeniden bir araya getirmeyi amaçlayan kriter, uluslararası koruma statüsü sahibi aile bireylerinin yanı sıra AB uzun dönem ikamet iznine dayalı olarak bir ülkede ikamet eden, vatandaş olan ve yeni doğan çocukları da kapsayacak şekilde genişletilecektir.

Ulusal stratejiler ve AB stratejileri

Üye devletler, AB hukukuna ve uluslararası yasal yükümlülüklere saygılı, etkili bir sığınma ve göç sistemi yürütme kapasitesine sahip olmalarını sağlamak için ulusal stratejiler uygulamalıdır. Ulusal planların tutarlı bir şekilde uygulanmasını sağlamak için, Komisyon kendi beş yıllık Avrupa İltica ve Göç Yönetimi Stratejisini oluşturacak.

İstismar ve ikincil hareketlerin önlenmesi

Yönetmelik, üye devletler arasında sorumluluğun sona ermesi veya kaydırılması için gerekçeleri sınırlamaktadır. Bu, başvuru sahibinin talebini sunduğu üye devleti seçme olanaklarını azaltır ve böylece ikincil hareketleri caydırır (bir göçmen, ilk geldikleri ülkeden taşındığında başka bir yerde koruma veya kalıcı yeniden yerleştirme aramak için).

Yeni düzenleme, bir ülkenin bir başvuruyu ele alma sorumluluğunun süresine ilişkin zaman sınırlarını değiştirmiştir:

İlk giriş yapan üye devlet, mevcut 12-20 aylık bir süre için sığınma başvurusundan sorumlu olacaktır

Denizde bir arama kurtarma operasyonunun ardından ilk giriş gerçekleştiğinde, sorumluluğun süresi 12 aydır.

Bir Üye Devlet, sınır prosedüründe bir başvuru sahibini reddederse, o kişiye karşı sorumluluğu 15 ay sonra sona erecektir. (başvurunun yenilenmesi durumunda)

Bir ülke, bir kişiyi bu kişiden gerçekten sorumlu olan üye devlete transfer etmek istediğinde ve bu kişi kaçarsa (örneğin, transferden kaçınmak için saklanarak), sorumluluk üç yıl sonra transfer eden üye devlete geçecektir.

Bir başvuru sahibini başvurusundan sorumlu üye devlete geri göndermeyi amaçlayan mevcut karmaşık geri alma prosedürünü basitleştirmek için, yeni sığınma ve göç yönetimi yönetmeliği basit ve daha hızlı bir geri alma bildirimi getiriyor. Bu prosedür, sorumluluk zaten belirlendiğinde devreye girecek ve Eurodac'ta kolayca doğrulanabilecektir.

Yeni dayanışma mekanizması

Sığınma başvurularının büyük çoğunluğundan birkaç üye devletin sorumlu olduğu mevcut sistemi dengelemek için yeni bir dayanışma mekanizması kurulacak. Yeni kurallar, topraklarına düzensiz gelişlerin sayısıyla başa çıkamayan üye devletleri desteklemek için zorunlu dayanışmayı, üye devletlerin katkılarının seçimi konusunda esneklik ile birleştiriyor. Bu katkılar, sığınmacıların ve uluslararası korumadan yararlananların yeniden yerleştirilmesini, üçüncü ülkeler de dahil olmak üzere mali katkıları veya personelin konuşlandırılması veya kapasite geliştirmeye odaklanan önlemler gibi alternatif dayanışma önlemlerini içermektedir. Üye devletler, katkıda bulundukları dayanışma türü konusunda tam takdir yetkisine sahiptir. Hiçbir üye devlet yer değiştirme yapmak zorunda kalmayacak. Bir AB dayanışma koordinatörü, dayanışma mekanizmasının uygulanmasını koordine edecektir.

Çoğu kişinin AB'ye girdiği veya bu tür varışlara daha az maruz kalan üye devletlere başvurduğu, üye devletlerden yapılan yerleştirmeler için asgari bir yıllık olacaktır. Bu sayı 30.000 olarak belirlenirken, mali katkılar için minimum yıllık sayı 600 milyon € olarak sabitlenecek. Bu rakamlar gerektiğinde artırılabilir ve belirli bir yılda dayanışmaya ihtiyaç duyulmayan durumlar da dikkate alınacaktır.

Taahhüt edilen yer değiştirmelerin muhtemelen yetersiz sayıda tazmin edilmesini telafi etmek için, dayanışmadan yararlanan üye devletler lehine ikinci düzey bir dayanışma önlemi olarak sorumluluk denkleştirmeleri sağlanacaktır. Bu, katkıda bulunan üye devletin, normal şartlar altında sorumlu üye devlete (yararlanan üye devlete) transfere tabi olacak kişilerin sığınma taleplerinin incelenmesi sorumluluğunu üstleneceği anlamına gelecektir. Bu program, yeniden yerleştirme taahhütlerinin söz konusu yıl için Konsey tarafından belirlenen toplam ihtiyaçların %60'ının altına düşmesi veya yönetmelikte belirlenen sayıya (30.000) ulaşmaması durumunda zorunlu hale gelecektir.