Kaynak: TASS Haber Ajansı, 29 Ekim 2023

TASS Haber Ajansı’na göre, Rusya'nın İsrail Büyükelçisi Anatoly Viktotov, Hamas heyetinin Moskova'ya yaptığı ziyaretin ardından Pazar günü İsrail Dışişleri Bakanlığına çağrıldı.

İsrail Dışişleri Bakanlığı, "İsrail Dışişleri Bakanlığı Genel Müdür Yardımcısı Simona Halperin, büyükelçiye, Moskova'nın terör örgütü Hamas'ı açık ve net bir şekilde kınamadığını ve Rusya'nın uluslararası örgütlerdeki eylemlerini İsrail'in ciddiye aldığını açıkladı." belirtti.

TÜRKSAM Haber Analiz

Rusya ve İsrail, tarihsel olarak karmaşık bir ilişkiye sahiptir. İki devlet arasındaki ilişki Soğuk Savaş döneminde, Rusya'nın Arap devletleri ile yakın ilişkiler içinde olması nedeniyle mesafeli olmuştur. Bu mesafe farklı bölgelerin sahip olduğu dinamikleri ve açmazları da etkisi altına aldığı görülmektedir. Örneğin 2008 yılı Rusya- Gürcistan Savaşı sırasında İsrail, Gürcistan'ı desteklerken Rusya, Abhazya ve Güney Osetya'ya müdahale etmiştir.

Son yıllara gelindiğinde, bu ilişkilerin bilhassa Suriye ekseninde çoklu iş birliğini merkeze alan bir yöne doğru evrildiği görülmektedir. Rusya’nın Orta Doğu’daki varlığı ve İran faktörü ilişkilerin yakınlaşmasında itici bir güç olmuştur. İsrail’in Orta Doğu’da İran ve bölgedeki milis güçlerine karşı Rusya ile olumlu bir ilişki tesis etmesi, bölgede yer alan aktörlerin sahip olduğu güçler arasında dengeleme ya da koşullara göre baskılayabilme olanağı sağlayabilmektedir. Diğer yandan Rus enerji şirketi Gazprom, İsrail ile doğalgaz ihracatı anlaşmaları yaparak enerji alanında iş birliğini artırmıştır. Ayırca İsrail’in Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Ukrayna’ya destek olma noktasında çekimser tutumunu bahsedilen bölgesel iş birliği üzerinden okunması doğru olacaktır. Ukrayna savaşından sonra Avrupa tarafından Moskova'ya karşı hayata geçirilen bir dizi yaptırımlara rağmen Batı dünyasını temsilen Rusya'ya uçuşlarını sürdüren tek hava yolunun İsrail’e ait devlet hava yolları olduğu unutulmamalıdır.

İlave edilmelidir ki, salt bölgesel meselelerle Rusya-İsrail ilişkilerini sınırlamamak gerekir. Çünkü, Sovyetler Birliği'nden giderek İsrail'de yaşayan 1,5 milyondan fazla kişi bulunmaktadır. Putin daha önce yapmış olduğu bir açıklamada; bu insanları kendi insanları olarak saydığını bu yüzden İsrail’deki milletvekili seçimlerini takip ettiğini belirtmişti. İsrail’de yaşayan 1,5 milyonu aşkın Rus’un temsil durumları ve gücü elbette ki Rusya için önemlidir.

Değinilmesi gereken bir diğer konu da ABD-İsrail ilişkilerinin Rusya nezdinde yaratmış olduğu güvensizlik ortamıdır. Esasen Rusya-İsrail ilişkilerinde tarihsel süreçte yaşanan karmaşıklık mevcut koşullarda da devam etmektedir.

Rusya-İsrail ilişkilerini Filistin meselesi özelinde değerlendirdiğimizde, İsrail’in Filistin meselesine yönelik izlemekte olduğu toprak işgali politikası noktasında, BM Güvenlik Konseyi daimî üyesi Rusya'nın siyasi desteğini alabilmesi önemlidir. Bu noktada en azından İsrail lehinde tarafsız olmasını temin etmek bile İsrail için önemli bir destektir. Buraya kadar değinilen durumlar ve koşullar doğrultusunda İsrail’in Rusya’ya yönelik ılımlı bir politika izlemesinin altında yatan sebepleri ve bu politikanın genel çerçevesini göstermektedir.

7 Ekim 2023 tarihinde Hamas militanlarının İsrail’e yönelik saldırılarından sonra patlak veren savaşta, insani dramın yaşanmasının ardından Rusya, ateşkes çağrısı ve ‘ikili devlet’ tesis edilmesi şeklinde çözüm önerisi sunmaktadır. Rusya’nın bu politikalarına karşı ABD ise topyekûn İsrail’i desteklemektedir.

Rusya, 16 Ekim’de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Gazze'de derhal "insani ateşkes" ilan edilmesine hakkında karar tasarısı sundu ve karar tasarısı, Japonya tarafından reddedildi. Rusya 25 Ekim’de ateşkes talebini yeniledi. Ancak, ABD, Fransa ve İngiltere tarafından veto edildi.

Geçtiğimiz hafta, 26 Ekim 2023 tarihinde Hamas'a bağlı delegeler Rusya’nın başkenti Moskova’ya gitti. Hamas'ın Rusya ziyareti, 7 Ekim'de İsrail'e sürpriz bir saldırı başlatmasının ardından gerçekleştirdiği ilk ziyareti olması dikkat çekici oldu. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova haftalık brifingde, "Hamas'ın Filistin hareketinin temsilcilerinin Moskova'yı ziyaret ettiğini doğrulayabilirim." açıklamasında bulundu. Hamas ile daha önce görüşmenin planlamamış olması ya da plandıysa da açıklanmaması muhtelif soru işaretlerini getirse de Rusya’nın İsrail-Filistin meselesine karşı yaklaşımı netliğini korumaktadır. Esasen Rusya’nın Hamas’ı terör örgütü olarak görmemesi, diyaloğu açık tutması ve İsrail-Filistin arasındaki açmaza iki devletli çözüm önerisi sunması dolayısıyla bu durum şaşırtıcı değildir. Bununla birlikte Rusya Dışişleri Bakanlığı, Hamas ve diğer Filistinli silahlı gruplar tarafından Gazze’de 200'den fazla kişinin esir aldığını aralarında Rus vatandaşı olduğunu açıkladı.

Bir diğer önemli gelişme, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov yaptığı açıklamada, Filistin lideri Mahmud Abbas'ın yakında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmek üzere Moskova ziyaretinde bulunacağına yönelik plan yapıldığını belirtmesi oldu. Burada merak edilen nokta İran bu görüşmeye katılacak mı? Çünkü yaygın görüşe göre, İran Hamas’ı hem siyaseten ve ideolojik olarak hem de askeri teçhizat noktasında desteklemekte.

Ayrıca Rusya Haber Ajansı RIA Novosti, Moskova'da bulunan Hamas heyetinin Bogdanov'la görüştüğünü ve görüşme sırasında delegelerin Putin'in konumunu ve Rusya'nın diplomasi çabalarını övdüklerini söylendiğini bildirdi. Elbette ki bu gelişmeler İsrail tarafından olumlu karşılanmadı. İsrail hükümetine göre Moskova hükümeti terör örgütü ile ortak paydada politika üretmektedir. Rus yetkililer, Hamas’ın herhangi bir ülkede terör suçundan hüküm giymemesi gerekçesi ile Hamas militan grubunu terör örgütü olarak tanımlamayı reddetmektedir.

27 Ekim Cuma günü Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada, İsrailli yetkililerin Rusya'nın Hamas temsilcileriyle görüşme davetine tepki gösterse de, Moskova'nın "İsrail'le diyaloğa devam edeceğini" söyledi. Peskov, "Tüm taraflarla temasları sürdürmenin gerekli olduğunu düşünüyoruz" dedi. Hamas’ın Moskova ziyareti İsrail tarafından tepkiyle karşılansa da diplomatik diyalogu sekteye uğratacak, İsrail’den Rusya’ya yönelik herhangi bir yaptırım henüz söz konusu değil. Ancak Rusya’nın Filistin konusunda görüşü oldukça net. Hamas liderinin Moskova ziyareti gerçekleşirse ve İran’da bu görüşmeye katılım sağlarsa İsrail-Filistin meselesini merkezine alarak yaşanan mevcuttaki taraflar arasındaki ayrışma daha fazla derinleşecektir.