#Kaynak: AA, 18 Kasım 2022

Kazakistan halkı, haziran ayında yapılan referandumla değiştirilen sistemin ilk cumhurbaşkanını seçmek için 20 Kasım'da sandık başına gitmeye hazırlanmaktadır.

Ülkenin 7. cumhurbaşkanlığı seçimi olarak kayıtlara geçecek seçim, yılın başında meydana gelen ve çok sayıda kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan Ocak olaylarının ardından yapılan Anayasa referandumu sonrası gerçekleşmektedir.

Kazakistan'da söz konusu seçimle, son 30 yılda halk ile iktidar arasındaki uçurum ve toplumda sosyo-ekonomik adaletin sağlanamaması gibi sorunların ana nedeni gösterilen iktidardaki tek kişi modelinin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.

Pazar günü olacak olan seçimle, devletin başına gelecek kişinin bir daha seçilme hakkı olmaksızın 7 yıllık tek dönemle cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmesi ve böylece gelecekteki devlet sisteminde tekelleşme riskinin önlenmesi beklenmektedir.

Ayrıca Kazakistan'ın seçim tarihinde ilk kez oy pusulasında "hepsine karşı" seçeneğinin yer alması da ülkedeki demokrasinin gelişmesinde önemli adım olarak belirtilmektedir.

TÜRKSAM Haber Analiz

6 Haziran 2022 tarihinde anayasa değişikliği için referanduma giden Kazakistan halkı, en son 1995'te kabul edilen mevcut anayasanın 33 temel maddesinin değiştirilmesine ‘evet’ demiştir. Yapılan değişiklikler arasında özellikle “süper başkanlık sisteminin” son bulması, parlamentonun güçlendirilmesi, yerel meclis başta olmak üzere valiliklerin karar mekanizmalarının artırılması, meclis milletvekillerinin karma sistemiyle seçilmesi, idam cezasının tamamen kaldırılması, anayasa mahkemesi’nin kurulması, görevdeki cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine getirilmesinin yasaklanması gibi kanunlar bulunmaktadır.

Referandum, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev tarafından gündeme getirilmiştir. Tokayev, halka mesajında anayasa değişikliğinin amacının bir “Yeni Kazakistan” inşa etmek olduğunu belirtmiştir. Ayrıca anayasa değişikliğinin ardında Kazakistan’da yaşanan Ocak olaylarının da etkili olduğu değerlendirilmektedir.

2 Ocak 2022 tarihinde gaz fiyatlarındaki ani keskin artış ile başlayan protestolar, hükümete ve eski Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e karşı artan hoşnutsuzluk nedeniyle büyümüştür. Hükümete karşı popüler muhalefet grupları olmadığı için, huzursuzluk doğrudan vatandaşlar arasında tırmanmıştır. Bunun üzerine eski Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanlığı görevinden alınmıştır. Yaşanan huzursuzlukların Nazarbayev’in kendisine karşı olmaktan ziyade, Kazakistan’da 29 yıl boyunca süren “tek ve aynı” adam rejimine karşı olduğu değerlendirilmektedir.

Bu bağlamda Anayasa’da yapılan değişiklikler, Kazakistanlıların adil, demokratik ve gelişmiş bir “Yeni Kazakistan” inşa etme konusundaki kararlılığını ortaya koymaktadır. Yeni referandumda Kazakistan Cumhurbaşkanı görevine mevcut Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in de aralarında olduğu toplam altı kişinin aday olması ve ülke tarihinde ilk kez iki kadının da adaylar arasında olması daha “adil, demokratik ve gelişmiş” Kazakistan’ın ilk adımları olarak gösterilmektedir.

Ayrıca, bu sürecin iç değişimlerle sınırlı olmayacağını, Kazakistan’ın diğer uluslararası aktörlerle ilişkilerini olumlu yönde etkileyeceğini ve ülkenin uluslararası imajının güçleneceğini söylemek yerinde olacaktır.