Türk-Yunan ilişkileri 1999 yılı itibariyle işbirliği ve diyaloğa dayalı yeni bir döneme girmiştir. Bu çerçevede, iki ülke arasındaki sorunların diyalog yoluyla ele alınması amacıyla siyasi istişareler, istikşafi temaslar, Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi (YDİK) gibi çeşitli mekanizmalar geliştirilmiş ve son yıllarda üst düzey ziyaretler artış göstermiştir. Bu doğrultuda, Türkiye, bir yandan, sorunların diyalog yoluyla çözümlemesi için çaba göstermeye devam ederken, diğer yandan, ikili ilişkilerin her alanda geliştirilmesini hedeflemekte ve her iki ülkenin yararına somut projelerin hayata geçirilmesini desteklemektedir. Vize serbestliği, karşılıklı yapılan ziyaretler ve olumlu söylemler ile Türkiye ve Yunanistan yeni bir döneme geçiş yapmıştır.

Türkiye ve Yunanistan arasında uzun yıllardır var olan Ege sorunları sebebiyle ilişkiler her zaman gergin bir düzeyde ilerlemiştir. Ancak yakın gelecekte bu durumun aksine yeni bir sayfa açılmış, komşuluk ilişkileri geliştirmeye yönelik adımlar atılmıştır. Devlet başkanları, dışişleri bakanları düzeyinde ziyaretler yapılmış işbirliğine dönük yeni bir dönem başladığı vurgulanmıştır. 2023 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Türkiye-Yunanistan ilişkilerinin geleceğinin siyasi altyapısını oluşturan “Dostane İlişkiler ve İyi Komşuluk Atina Bildirgesi”ni imzalamıştır. Miçotakis, bildirgenin 1930’da dönemin başbakanları İsmet İnönü ve Elefterios Venizelos’un imzaladıkları “dostluk anlaşmasından” sonra yapılan ikinci deklarasyon olduğunu belirterek atılan adımın tarihsel önemine işaret etmiştir.

Ancak Türkiye ve Yunanistan arasında bazı kronik sorunlar vardır ve bunlar tam olarak çözülene kadar ilişkiler bozulma tehlikesi altındadır. Bu kronik sorunlar:

• Ege Denizi Sorunu: Türkiye ve Yunanistan arasında, Ege Denizi'nde egemenlik hakları ve kıta sahanlığı konusunda anlaşmazlıklar yaşanmaktadır. Ada ve kayalıkların egemenlik hakları, yetki alanları, münhasır ekonomik bölge gibi süregelen sorunlar bulunmaktadır.
• Adalar Sorunu: Ege Denizi'nde bulunan adaların egemenlik hakları, Yunanistan’ın adaları silahlandırması ve bu adalardaki yaşayan Türk ve Yunan azınlıkların hakları Lozan Anlaşması’ndan bu yana kronik bir sorun haline gelmiştir.
• Kıbrıs Sorunu: Güney Kıbrıs Rum Kesimi ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasındaki statü sorunu Türkiye ve Yunanistan arasında gerilim yaratmaktadır.
• Askeri Gerilimler: Türkiye ve Yunanistan, askeri varlıklarını Ege Denizi'nde ve Kıbrıs adasında konuşlandırmaktadır. Bu durum zaman zaman askeri gerilimlere neden olabilmektedir. Hava sahası ihlalleri, askeri tatbikatlar ve denizcilik faaliyetleri gibi konular da ilişkilerde gerilime yol açmaktadır.
• Doğu Akdeniz: Türkiye ve Yunanistan, jeopolitik olarak önemli bir bölgede bulunmaktadır ve bu durum bölgedeki güç dengelerini etkilemektedir. Özellikle Doğu Akdeniz'deki enerji kaynakları ve deniz yolları stratejik öneme sahip olduğundan, iki ülke arasındaki ilişkilerde rekabet ve gerilimler yaşanabilmektedir.

Tüm bu sorunlar sebebiyle geçmişte karşılıklı askeri ve politik gerilimler yaşanmış, sert sözler sarf edilmiştir. Ancak günümüzde Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Yunanistan Başbakanı Miçotakis’in çabalarıyla ılımlı bir döneme girilmiştir. Başbakan Miçotakis'in daveti sebebiyle Atina'ya resmi ziyaret düzenleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Malumunuz iki ülke arasında 65 yıllık aranın ardından Devlet Başkanı düzeyinde ilk resmi ziyareti 2017 yılında yine biz gerçekleştirmiştik. Bu defa Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi vesilesiyle tekrar Atina'da bulunmaktan büyük bir memnuniyet duyduk." diyerek Türkiye-Yunanistan ilişkilerinin ılımlı seyrine katkıda bulunmuştur.

Başbakan Miçotakis 13 Mayıs 2024’te Türkiye’ye resmi ziyaret yapmayı planladığını belirterek; "Türkiye ile kırmızı çizgilerimizi terk etmeden güvene dayalı bir duruşla konuşuyoruz. Göç meselesi gibi var olan zorluklara rağmen işbirliği yapabiliriz" açıklamasında bulunmuştur. Yaşanan en önemli gelişmelerden biri de Yunanistan'ın, Türk vatandaşlarına 10 Ege adası için ekspres vize uygulaması başlatmasıdır. Türk vatandaşları, İstanköy (Kos), Midilli (Lesvos), Rodos, Sisam (Samos) ve Sakız (Chios), İleryoz (Leros), Limni (Limnos), Kelemez (Kalimnos), Meis (Kastelorizo) ve Sömbeki (Simi) adalarında da 1-7 gün arası kapıda vize ile konaklayabilmektedir. Bu küçük adımlar gelecekte atılacak büyük adımların habercisidir.

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun, Türkiye ve Yunanistan ilişkilerinin her şeyden önce bir komşuluk ilişkisi olduğunu ve coğrafi yakınlığa bağlı olarak şekillendiğini belirterek, bu iki ülkenin bununla birlikte, jeopolitik anlamda dünyanın en çetin bölgelerinden birinde konumlanmış durumda bulunduğunu vurgulamıştır. ‘Türkiye ve Yunanistan gibi bölgesel aktörlerin kendi sorunlarını karşılıklı anlayış ve ulusal menfaatleri çerçevesinde, üçüncü tarafların yönlendirmesine, vesayetine, baskısına ihtiyaç duymadan çözmeleri gereken bir dönemdeyiz. Tam da bu yüzden, Türkiye ve Yunanistan'ın ortaya koyacakları iş birliği girişimleri bugün, düne göre çok daha anlamlıdır ve değerlidir.’ diyerek Miçotakis gibi sorunların varlığını kabul ederek yeni bir döneme girdiğimizi belirtmiştir.

Türkiye ve Yunanistan ilişkilerinin olumlu seyretmesi iki ülkenin müttefik olacağı anlamına gelmemektedir. Geçmişten gelen köklü sorunlar diplomasiyle çözülememiş zaman zaman artan gerginliklerle devam etmiştir. Türkiye ve Yunanistan hiçbir zaman bu sorunları göz ardı edip müttefiklik seviyesinde ilişkiler kuramasa da bölgenin getirdiği zorluklara karşı iş birliği yapabilir, ekonomik ve turistik ilişkiler geliştirebilir ve gerilimi azaltabilir. Karşılıklı vize muafiyeti de bu ilişkilerin getirilerinden biri olarak gelecekte karşımıza çıkması muhtemel bir gelişmedir.

Değerlendirme

Sonuç olarak, Türkiye ve Yunanistan arasındaki ilişkilerde yeni bir döneme girildiği açıktır. 1999 yılından itibaren başlayan işbirliği ve diyaloğa dayalı süreç, son yıllarda artan üst düzey ziyaretler ve dostane ilişkilerin pekiştirilmesiyle güçlenmiştir. Ancak, hala çözüme kavuşturulması gereken kronik sorunlar bulunmaktadır.

Ege Denizi'ndeki egemenlik hakları, adaların statüsü, Kıbrıs sorunu ve askeri gerilimler gibi konularda devam eden anlaşmazlıklar, ilişkilerin tam anlamıyla normalleşmesine engel teşkil etmektedir. Ancak, Türkiye ve Yunanistan'ın bu sorunları çözme iradesi ve dostane ilişkileri sürdürme çabaları, umut verici bir gelecek için önemli bir temel oluşturmaktadır. Özellikle son dönemde yapılan üst düzey ziyaretler ve imzalanan anlaşmalar, iki ülke arasında güvenin artmasına ve işbirliğinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Yunanistan'ın Türk vatandaşlarına yönelik vize kolaylıkları gibi adımlar, ilişkilerin normalleşme sürecine olumlu katkılar sunmaktadır.

Türkiye ve Yunanistan arasındaki ilişkilerde gelecekte atılacak adımların, karşılıklı anlayış ve ulusal çıkarlar çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Jeopolitik konumlarından kaynaklı olarak bölgesel aktörler olarak daha fazla iş birliği yapmaları, bölgesel istikrar ve güvenliğin sağlanması açısından önemlidir.