Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı'nın (TANAP) amacı Türkiye ve Avrupa’nın doğalgaz pazarına Azerbaycan doğalgazını sunmaktır. ‘Asrın Anlaşması’ ile temeli atılan Türkiye-Azerbaycan enerji işbirliğinin, bu gün TANAP ile stratejik boyutu tamamlandı. Hat doğu ile Batı arasında bir enerji koridoru oluşturmaktadır. Böylelikle de Türkiye’nin bölgedeki stratejik önemini vurgulamış bulunmaktadır. TANAP'ın hakim hissesi yüzde 51 oranla Azerbaycan devlet şirketi SOCAR’a, yüzde 30 hissesi Türkiye-BOTAŞ’a yüzde 12 hissesi de İngiliz BP şirketine aittir. Kalan yüzde 7 hissesi, SOCAR’ın enerji dağıtım şirketi olan – SOCAR Turkey Enerji'ye aittir.

Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Maros Shefovich, Avrupa enerji güvenliği için SGC'nin (Güney Gaz Koridoru) oldukça önemli olduğunu ve TANAP’ın  SGC’nin ayrılmaz bir parçası olduğunu vurgulamıştı. TANAP’ın yapımına başlandığı zaman Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ülkeyi enerji kaynakları dağıtım merkezi haline getirmeyi hedeflediklerini belirtmişti. Kendilerini de gaz baronu diye nitelendiren Rusya cephesinde tabi ki bu proje aynı değer ve önemle karşılanmadı. Rus basınında yer alan haberlerde TANAP’ın kapasitesinin düşük olması sebebiyle Moskova ile rekabet edecek bir konumda olmadığını, bu nedenle de Rusya’yı rahatsız etmediğini vurgulamalarının yanı sıra, stratejik olarak Türkiye’nin Rusya’ya karşı elinin güçlendiğini, Gaz unsurunu şantaj olarak kullanmayı seven Kremlin’e karşı Ankara’nın itiraz etme ve fiyatlandırma politikasında söz sahibi olma şansı oluşmuş oldu diye belirttiklerine şahit olduk.  Ancak esas gündem yaratan konu TANAP’ın açılış tarihi oldu. Şöyle ki, yapımı tamamlanan TANAP’ın 12 Haziran 2018 tarihinde açılış töreninin gerçekleştirileceği duyuruldu. Rusya için milli gün diyebileceğimiz ve ülkede bayram niteliğinde kutlanan ‘Rusya Günü’ ile aynı tarihe tesadüf etmesi Rus basınında farklı başlıklar ve yorumlarla gündeme oturdu.

Rusya’yı bypass ederek Türkiye üzerinden Avrupa’ya ihracat yapılacak olan TANAP’ın (Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı) 12 Haziran Rusya Günü’nde açılış töreni yapılacak.

Rusya Devlet Bayramı: 12 Haziran Rusya Federasyonu’nun  devlet bayramıdır. Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’nin (RSFSR) Devlet Egemenliği Deklarasyonu'nun kabul edildiği tarih olarak, 1992'den beri her yıl kutlanmaktadır. Resmi tatil günüdür ve ülkede devlet düzeyinde çeşitli etkinliklerle Kremlin-Moskova’da, Sankt Petersburg’da ve kenar illere kadar her yerde kutlanmaktadır. Sovyetler dağıldıktan sonra yeni Rusya’nın bir nevi yeni doğum günü olarak tanımlayabiliriz bu günü.

2018 yılında 12 Haziran sadece Rusya için bayram niteliği taşımayacak, enerji akışları haritasında yeni bir yön doğacak, Türkiye ve Azerbaycan Trans-Anadolu doğalgaz boru hattını başlatacak. Geçtiğimiz günlerde Türkiye Cumhuriyeti Enerji Bakanı Albayrak, TANAP ve Nabucco projelerini karşılaştırarak, Nabucco'nun uygulanması konusundaki görüşmelerin yıllarca devam etmesine rağmen ilerleme sağlanamadığını, ancak Türkiye ile Azerbaycan arasındaki işbirliği sayesinde, Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı projesinin başarıyla gerçekleştiğini ve tamamlanmasına çok az bir zaman kaldığını belirtmişti. Trans-Anadolu boru hattı Güney Gaz Koridoru’nun bir parçasıdır ve Rusya’nın Avrupa’ya Doğalgaz tedariki projesi olan, ‘Gazprom’un Türk Akımı’na alternatif bir hattır. Bu hat sayesinde Hazar bölgesinden Rusya’nın iştirakı olmadan Gürcistan ve Türkiye vasıtasıyla AB ülkelerine yakıt tedarik edileceği beklenmektedir. Beklenen başlangıç miktarı toplamda 16 milyar metreküp, Türkiye için yıllık 6 milyar metreküp, Avrupa için ise 10 milyar metreküp yakıt olarak öngörülmektedir. Avrupa TANAP’a bağlanan TAP boru hattı vasıtasıyla ithali gerçekleştirecektir. Bütüuuml;n bu çalışmalar, projeler, Türkiye'nin bölgede merkez ve dengeleyici güç olma politikası, Azerbaycan'ın enerji konusundaki dış pazarlara açılma isteği ve bu yönde yürüttüğü siyaset, iki ülkenin ortak hareketle yeni dünya düzeninde ortak bir güç olma hedefi gibi konularda birlikte attıkları adımlardır. TANAP’ın açılış törenine Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, diğer ülkelerin başkan ve bakanları da katılacak. Bu boru hattının piyasaya sürülmesi, Türkiye’ye satılan Rus gazının hacmi ve fiyatı bakımından, Türkiye’nin Kremlin üzerindeki pazarlık pozisyonlarını önemli ölçüde güçlendirmektedir. Dolayısıyla, kapasitesinin düşüklüğünden sebep TANAP’ın Rus gazına rakip olmadığını her fırsatta vurgulamakla birlikte hattın stratejik öneminden, Rus tekeline son vermesinden rahatsızlık duydukları aşikar. O nedenle tarihlerin tesadüf etmesi bir bahane unsuru oluşturmuş olacak ki, Rus basınında, çeşitli haber sitelerinde TANAP’ın açılış tarihi farklı şekilde yorumlandı. Farklı başlıklarla 12 Haziran ‘Rusya Günü’nde açılacağı haberini ‘Erdoğan’ın ihaneti: Türkiye Rusya’yı atlatarak boru hattı inşa etti’, ‘Kaderin oyunu’, ‘Mersi Bakü’, ‘Türkiye İntikam Yolunda’, ‘Türkiye ve Azerbaycan’a teşekkürler’, ‘Rusya’yı baypas eden proje Rusya gününde açılıyor’, Erdoğan Putin’e 12 Haziran Rusya Devlet Günü için çok güzel hediye hazırlamış şeklinde haber yapıldı.

Yayınlanan haberlerden birkaç örnek…

Erdoğan’ın İhaneti: Türkiye Rusya’yı es geçerek doğal gaz boru hattı inşa ediyor: Şah – Deniz -2 petrol sahasından çıkarılan doğal gazı Avrupa’ya taşıyacak olan Boru hattı – TANAP alay eder gibi 12 Haziran’da işletime sunulacak.  Boru hattının kapasitesi başlangıç aşamasında 16 milyar metreküp olacak daha sonra ise 60 milyar metreküpe çıkarılacaktır (Kıyas için Gazprom’un Kuzey Akımı’nın kapasitesi 55 milyar metreküptür). Putin’in dost ve müttefiki olan Erdoğan tercihini Batı eksenli kullandı ve Rusya’yı es geçerek önümüzdeki ay İlham Aliyev’le birlikte Trans Anadolu boru hattının açılışını yapacak. Orientalist espritüelliği ile doğal gaz baronu olan Putin’le alay eder gibi boru hattının açılışı Rusya’nın devlet bayramı gününde gerçekleştirilecek. Yaralı sırta bir darbe daha (https://newizv.ru, 20 Mayıs 2018).

Müttefikten Darbe – Erdoğan Rusya devlet gününde Doğal gaz boru hattının açılışını yapacak: Boru hattını sembolik olarak Rusya devlet bayramı gününde başlatmaya karar verdiler, şöyle ki Rusya bu projenin dışında bırakılmıştı. Enerji Bakanı Albayrak: ‘bu projenin Türkiye adına bundan sonra da aktif enerji politikaları izleyeceğinin bir garantisi olduğunu vurguladı’. Şüphesiz ki, bu boru hattı, gaz şantajını kullanmayı seven Kremlin’e bağımlılığı da ortadan kaldıracaktır. (dialog.ua, 22 Mayıs 2018).

Hatta bu durumu geçtiğimiz günlerde – 9 Mayıs’ta Rusya’nın Zafer Bayramı gününde Trump’ın kutlaması ile de kıyasladılar. Donald Trump’ın Rusya’nın Zafer bayramında Rusya’yı kutlayarak eş zamanlı olarak da savunma birimleri ile ilgili yaptırımları uygulamıştı. Yine Azerbaycan ve Türkiye’den aynı şekilde alaycılık diye nitelendirdikleri Rusya’yı projeden bypass edip akabinde projenin açılış tarihini devlet gününe denk getirmelerini farklı başlıklarda yorumlanarak gündem oluşturmuştu.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlhan Aliyev TANAP’la ilgili açıklamasında daha şimdiden ileriki yıllar için gaz satışının gerçekleştirdiklerini ve anlaşmaların imzalandığını belirterek, TANAP’ın yanı sıra başka boru hatlarının, Türk Akımı gibi projelerin varlığı için rekabet unsuru oluşturmayacağını belirterek, bizi sadece memnun eder diye ifade etmişti. Dolayısıyla, bu noktada Rusya ile herhangi bir çekişme veya rekabet durumu söz konusu değildir ve bu yorumlar da tamamen bir yanlış anlaşılmadan ibarettir. O yüzden, bu tesadüfi ayrıntının Türkiye ve Azerbaycan’ın Rusya ile ilişkilerini hiçbir alanda etkilemeyeceğini umut ediyoruz.

Kaynakça

Предательство Эрдогана: Турция строит газопровод в обход России,    https://newizv.ru/news/politics/14-05-2018/predatelstvo-erdogana-turtsiya-stroit-gazoprovod-v-obhod-rossii, 20.05.2018.

Сокрушительный удар от союзника: Эрдоган в День России запустит газопровод в обход РФ, https://www.dialog.ua/business/151323_1526109764, 22.05.2018.