Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve Türkiye Cumhuriyeti’nin girişimleri neticesinde 3 Ekim 2009 tarihinde Kazakistan, Azerbaycan, Kırgızistan ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından imzalanan Nahçıvan Antlaşması’yla kurulan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin (Türk Konseyi) 6. Devlet Başkanları Zirvesi bu yıl Kırgızistan’ın Issık Göl kıyısında bulunan Ruhordo Cengiz Aytmatov Kültür Merkezi’nde yapıldı.

Zirveye Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden gazeteci olarak katılarak yakından takip edebilme imkânına sahip oldum. KKTC, ne üzücüdür ki hâlâ Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin (Türk Konseyi) üyesi değil ama İslam İşbirliği Teşkilatı’nda gözlemci üye. Bu konuda Türk Konseyi’nde Türkiye dışındaki kurucu ülkelere ciddi baskı ve tehditler bulunduğu bilinen bir gerçek! Özellikle Azerbaycan’a KKTC ile olan ilişkileri nedeniyle Karabağ’ı tanıma tehditlerinde bulunulduğunu biliyoruz! Lakin baskı ve tehditlerin bir şekilde bertaraf edilebileceğine inan biri olduğumu da özellikle belirtmek isterim.

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) Devlet Başkanları Zirvesi’nde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) masadaki yerini almaması beni son derece üzmüştür. KKTC, Türk Konseyi yanında Türk Konseyi şemsiyesi altında bulunan Türk Asıllı Parlamenterler Asamblesi (TÜRKPA), Türk Akademisi ve Türk Miras Kültür Vakfı’nda da üye ya da gözlemci üye değil. KKTC bu anlamda Türk Dünyası ile alakalı olarak sadece TÜRKSOY’da gözlemci üye olarak yer almaktadır!

KKTC’nin en kısa zamanda Türk Konseyi, TÜRKPA, Türk Akademisi ve Türk Miras Kültür Vakfı’nda üye olarak yer almasını diliyor, bu bağlamda Kıbrıs Türkleri olarak Kazakistan, Azerbaycan ve Kırgızistan Devlet Başkanları’nın yardım ve desteklerini beklediğimizi özellikle belirtmek istiyorum.

Türk Konseyi’nin en önemli temsil organı olan Devlet Başkanları Zirvesi’nde ortaya konan bazı önemli tespit ve öneriler…

Zirvede devlet başkanlarınca geleceğe dönük olarak yapılan öneriler ağırlıklı olarak en başta ekonomik, diplomatik, güvenlik ve kültürel işbirliği konularında oldu. Kırgızistan’ın ev sahipliğinde “Gençlik İş Birliği ve Ulusal Spor” temasıyla düzenlenen 6. Devlet Başkanları Zirvesi’ne bu yıl Özbekistan “onur konuğu” ve Macaristan ise “gözlemci ülke” sıfatı ile ilk kez katıldılar.

Bilindiği üzere Özbekistan ve Türkmenistan Türk Konseyine kurucu üye olmadıkları gibi sonraki süreçte de resmi olarak üyelik başvurusunda bulunmamışlardı. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konuyla ilgili olarak girişimlerini karşılıksız bırakmayarak 6. Devlet Başkanları Zirvesi’ne katılarak Türk Konseyi’ne resmi üyelik başvurusunda bulunarak Türk Konseyi bünyesindeki “ortak turizm paket programı” çerçevesinde Hive şehrini Türk Dünyası Kültür Başkenti yapmayı önerdi.

Hatırlanacağı üzere Mirziyoyev, Erdoğan ile Teşkent’te yapmış oldukları görüşmenin ardından “Bişkek’te yapılacak olan zirveye katılma kararı aldık” açıklamasında bulunmuş, Ankara’da yapılan görüşmenin ardından da “Türk Konseyi binasının önündeki Bayrak direğinde kendilerine ayrılan yeri en kısa zamanda dolduracağız” yönünde benzer bir açıklamada bulunmuştu.

6. Devlet Başkanları Zirvesi’ne Özbekistan yanında ayrıca sürpriz bir şekilde Macaristan’da katılarak gözlemci üyelik başvurunda bulundu. Macaristan Başbakanı Viktor Orban 6. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) Devlet Başkanları Zirvesi’nde yapmış olduğu konuşmasında, Macaristan’ın Türk kökenini koruduğunu ifade ederek, “Biz Macarca konuşuyoruz. Bu Türk diliyle bağlantısı olan eşsiz bir dil. Hıristiyan dinini aldık, fakat Kıpçak-Türk ilkeleri üzerinde duruyoruz” açıklamasında bulunmasının yanında Kazakistan ile yakın işbirliği içinde olduklarına dikkat çekerek üye diğer ülkeler ile de aynı şekilde yakın iş birliği içerisine girmeye hazır olduklarını ifade etti.

6. Devlet Başkanları Zirvesi’nin açılışında konuşan ev sahibi Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov, “Ortak tarih, kültür ve dil temelinde kurulan Türk Konseyi’nin bugünkü zirvesi Türk dünyasının yüzyıllarca süren dostluğunu yeni bir seviyeye çıkartarak yeni bir sayfa açacaktır.Türk Konseyi’nin coğrafi olarak genişlemesi konseyi güçlendirecektir. Kardeş Türkmenistan’a da bu bağlamda kapılarımızın açık olduğunu belirtmek istiyorum. Konsey üyesi ülkelerin ekonomik işbirliklerini artırmaları gerekiyor” vurgulamasında bulundu.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, zirvede yaptığı konuşmasında “Türk Konseyi’ne üye ülkeler arasındaki ticaret hacmi son iki yılda yüzde 22 arttı. Devletler arasındaki ticari ve ekonomik ilişkileri daha da geliştirmek gerekiyor. Üye ülkelerin transit potansiyellerini tam anlamıyla kullanılması gerekiyor. Batı ile Doğu’yu, Güney ile Kuzey’i birleştiren halklarız, bu bizler için büyük bir avantajdır. Özellikle ulaştırma ve denizcilik alanındaki kuruluşların daha etkin çalışması gerekiyor. Türk âleminde Farabi, Hoca Ahmet Yesevi, Yunus Emre, Nizami, Fuzuli, Cengiz Aytmatov gibi büyük insanların olduğunu anımsatarak Türk Konseyi çerçevesinde Türk Dünyasının 100 İnsanı projesini ve Türk Dünyasının Tarihi Yerleri” vb bazı önemli kültürel projeleri önerdi.

T.C Cumhurbaşkanı Erdoğan ise konuşmasında “Bugün bizleri bir araya getiren sadece dilimiz, tarihimiz ve kültürümüz değil, güvenli ve müreffeh bir geleceği hep birlikte inşa etme arzu ve irademizdir. Refahımızı ilerletmek, kalkınma hamlelerimizi başarıya ulaştırmak ve yüzleştiğimiz sorunlarla etkin bir şekilde mücadele etmek için güç birliği yapmamız şarttır. Uluslararası ticaretin dolara olan bağımlılığı, artık karşımıza bir engel olarak çıkmaya başladı. Biz bu konuda kendi para birimlerimizle ticaret yapılması seçeneği üzerinde yoğunlaşmayı öneriyoruz. Çağımız bize ulaştırma ve iletişim ağlarının geliştirilmesi için de önemli imkânlar sunuyor. Bu bakımdan Kafkasya ve Orta Asya’yı aşarak Çin’e kadar ulaşan Hazar Geçişli Doğu-Batı Orta Koridor girişimine önem veriyoruz. Türk Konseyi’nin İslam İşbirliği Teşkilatı, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve diğer çok taraflı platformlar ile eşgüdüm içinde faaliyet göstermesine önem veriyoruz. Dolara bağımlılık uluslararası ticarete engel olmaya başladı. Kendi para birimimizle ticaret yapmaya yoğunlaşmayı öneriyoruz” dedi.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise konuşmasında “Türk Konseyi’ne üye tüm ülkelerle sıkı iş birliği yürütüyoruz. Bu durum her geçen gün daha da güçlenmektedir. İlişkilerinin siyasi, ekonomik, ticari, enerji ve ulaştırma alanlarını kapsamaktadır.   Gelecekte, uluslararası kurumlarda karşılıklı destek konusunda ek adımlar atmamız gerektiğini düşünüyorum. Bölgesel güvenlik konuları büyük önem taşımaktadır ” dedi.

Görüldüğü üzere Türk Konseyi ağır ama emin adımlarla ekonomik anlamda sağlam temeller üzerinde kararlı bir şekilde büyüyerek genişlemekte kararlı görünüyor. Konsey ekonomik işbirliğinin (başta enerji kaynakları olmak üzere) artırılması hamlelerinin yanında bölgesel güvenlik, diplomatik anlamda birlikte hareket edebilme, uluslararası örgütlerde, turistik ve kültürel alanda daha yoğun işbirliği içerisine girme plan ve projeleri mevcuttur. Alınan kararların ivedi bir biçimde hayata geçirilerek başarıya ulaşılması Türk Dünyasının en büyük beklentisidir.

Ancak, Türk Konseyi’nden beklentileri olan ve Konsey’e üye olmayan ya da olamayan Türk Dünyası içerisinde bulunan birçok ülke ve topluluk mevcuttur. Türk Konseyi’nin kendileri ile ilgili en başta hayati konuları Konsey’de görüşerek etkin bir biçimde alınacak kararları kamuoyu ile paylaşılacağı gibi bir beklenti içerisindeydiler. Lakin böyle bir durum olmadı. Yeri gelmişken bunu belirtmek istedim.

Sonuç olarak 6. Devlet Başkanları Zirvesi’nin bir sonraki toplantısının Azerbaycan’da, Genel Sekreterlik görev süresi tamamlanan Azerbaycanlı Ramil Hasanov’un yerine Kazakistan’ın eski Tahran Büyükelçisi Bagdad Amreyev’in getirilmesi ve 4. Dünya Göçebe Oyunları’nın 2020’de Türkiye’de yapılması yönünde birtakım kararlar alınarak tamamlanmıştır. 2019’da Azerbaycan’da yapılacak olan 7. Devlet Başkanları Zirvesi’nde bakalım ne gibi yeni gelişmelerle karşılaşacağımızı bekleyip hep birlikte göreceğiz…

(Gökhan Güler’in yazısının özeti 7 Ekim 2018 tarihinde “Türk Konseyi’nin Geleceğe Yönelik Hamleleri ve Beklentiler” başlığıyla Kazakistan’da ULYS dijital dergisinin 2. sayısında yayınlanmıştır. Eylül ayı içerisinde yayın hayatına başlayan Kazakistan’ın ilk dijital dergisi olma özelliği taşıyan ULYS Kazakistan Halkları Dil Bayramı ve Alaşın Aydınlatıcı Önderi Ahmet Baytursınoğlu’nun doğum gününe ithafen 5 Eylül 2018 günü yayın hayatına başlamıştır. ULYS dijital dergisini ücretsiz olarak takip etmek isteyenler iOS için AppStore https://itunes.apple.com/us/app/ulys/id1254960265 adresinden veya Android işletim sistemi kullanan telefonlar için ise PlayStore https://play.google.com/store/apps/details?id=com.publishing.ulys adresinden indirerek takip etmektedir.)