23 Temmuz 2009 tarihinde Kırgızistan’da Devlet başkanlığı seçimi yapıldı. İlk defa hafta içi yapılan seçimlere favori aday olarak katılan mevcut Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev ile beraber 6 aday katıldı. Bakiyev’in karşısında diğer adayların pek fazla şansı olmasa da muhalefetin ortak adayı (Birleşmiş Halk Hareketi-BHH) olarak giren ve aynı zamanda Sosyal Demokrat Partisi lideri olan Almazbek Atambayev diğer adaylar içerisinde Bakiyev’den sonra en şanslı aday olarak seçimlere girdi. Diğer adaylardan asıl mesleği tıp doktoru olan, 2005 yılında yapılan sivil devriminin önde gelen isimlerinden birisi olan ve devrim sonrası yapılan seçimlere katılmak isteyen ancak seçime katılma şartı olan Kırgız dilini iyi bilme şartını yerine getiremediği için seçimlere giremeyen Cenişbek Nazaraliyev, AK-Şumkar Partisi başkanı Temir Sariyev, 2005 yılındaki devrimin ardından ülkedeki en büyük kömür yataklarını işgal eden ve yaklaşık iki yıl işleten aynı zamanda Coomart Hareketi lideri ve Kırgızistan Müslümanlar Birliği Eşbaşkanı olan Nurlan Motuyev, Sivil Toplum Örgütleri Birliği Başkanı ve seçimlerin tek kadın adayı Toktayım Ümetaliyeva pek fazla şans tanınmayan diğer adaylardı.

Toplam 18 adayın cumhurbaşkanlığı için başvurduğu seçimde yapılan elemeler sonucu 6 aday finale kalmıştı. Kırgızistan seçimlerinde en önemli şartlardan birisi Yüksek Seçim Kurulu tarafından yapılan Kırgızca dil sınavıdır. Bu sınavı geçemeyen aday olamamaktadır. Ayrıca yeteri imza toplayamama gibi nedenlerde bulunmaktadır.

Kırgızistan’da yaşayan yaklaşık beş milyon nüfusun yarısından biraz fazlasının seçimlerde oy kullanma hakkına sahiptir. Kırgızistan’da 18 yaşını dolduran ve seçme hakkı bulunan 2 milyon 718 bin 818 kayıtlı seçmen bulunmaktadır. Halk ülke genelindeki 2 bin 330 seçim merkezinde oy kullanıyor. Kırgızistan İstihdam Komitesi tarafından yapılan açıklamaya göre, 102 bin seçmen ülke dışında oy kullanacak. Kırgız vatandaşları yurtdışında ise 23 ülkede 38 sandıkta oy kullanabilecektir. 18 Haziran’da resmen başlayan ve 23 Temmuz’da sandık başına gidilen Kırgızistan’daki seçim kampanyasını Türkiye’nin de aralarında bulunduğu ülkelerden toplam 500 uluslararası gözlemci takip etmektedir.

İkinci kez seçileceğine kesin gözüyle bakılan Kurmanbek Bakiyev seçildiği takdirde ekonomi ve eğitime önem vereceğini açıklamıştır. Bakiyev dış politikada ise önceliğin, komşu ülkeler Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan ve Çin'in yanı sıra stratejik ortak Rusya'ya verileceğini, ayrıca Avrupa ile ABD ve diğer ülkelerle ortak saygı, ortak güven ve ortak çıkarlar doğrultusunda işbirliğini devam ettireceklerini söylemiştir. Bakiyev’in basına yansıyan bu açıklamalarına bakıldığında neredeyse bölgedeki bütün ülkelerin ismi sayılmış olmasına rağmen Türkiye’ye değinilmediği görülecektir. Hatırlanacak olursa geçtiğimiz ay Cumhurbaşkanı Abdullah Gül 9 yıl sonra ilk kez bir Türk Cumhurbaşkanı sıfatıyla Bişkek’e gitmişti.

Tecrübeli siyasetçi Bakiyev’in seçimler öncesinde ciddi bir dış politika hamlesine de şahit olunmuştur. Kırgızistan Çin ve Rusya gibi iki küresel gücün ortak sınırı dibinde küçücük bir ülkedir. Kırgızistan su dışında önemli bir kaynağa sahip değildir. Ülkenin stratejik konumu en önemli zenginliği olarak görülmektedir. Bu sebeple de Kırgızistan bu konumunu küresel kriz ortamında çok ihtiyaç duyduğu paraya tahvil etmeye çalışmaktadır. Kırgızistan Manas’ta ABD ve Kant’da da Rus askeri üssüne sahip iken içerisinde bulunduğumuz yılın ilk aylarında Moskova’da sürpriz bir şekilde ABD üslerini çıkarılacağını açıklamış ve karşılığında da Rusya’dan 150 milyon dolar hibe ve 2 milyar dolar da uygun şartlarda kredi alındığını açıklamıştı. ABD’nin bütün ekonomik yardım taleplerine rağmen bu kararından vazgeçmeyen ve parlamentodan da bu yönde karar çıkaran Bişkek yönetimi geçtiğimiz ay Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Bişkek ziyareti sonrasında ABD üssünün bir süre daha kalabileceği yönünde sürpriz bir karar değişikliğine gitmiştir. Bu kararda ABD’nin ekonomik yardım sözü, Türkiye’nin aracılık girişimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ABD’nin muhalif liderleri destekleme tehdidinin etkili olduğu düşünülmektedir.

Kırgız halkının bu seçimlerden en büyük beklenti yoksulluğu ortadan kaldıracak politikalar uygulaması ve ekonomik refahı ülke sathına yaymasıydı. Ancak Kırgızistan’da seçime giren hiçbir adayın Kırgız halkının bu yöndeki beklentisi karşılayabilecek programlara sahip olmadığı görülmektedir. Mevcut başkan Bakiyev yeniden seçildiği takdirde eğitim ve ekonomi başta olmak üzere bir çok alanda reform sürecini devam ettireceğini açıklamıştır. Muhalif adaylar ise seçildikleri takdirde her seçmene 500 dolar vereceği şeklinde Kırgız halkına pek de inandırıcı gelmeyen vaatlerde bulunmuşlardır. Bu sebeple de Kırgız muhalefetinin Bakiyev karşısında çok fazla şansı bulunmamaktadır. Diğer taraftan muhalefet adaylarının en büyük sorunu yeterli halk desteğine sahip ortak bir lider çıkaramaması sorunu da ciddi etki göstermiştir.

Kırgızistan’da oy kullanma işlemleri devam ederken muhalefetin en güçlü iki adayı seçimlerde hile karıştırıldığı ve devlet imkanları kullanıldığı gerekçesiyle seçimlerden çekildiğini açıklamıştır. Birleşmiş Halk Hareketi-BHH ortak adayı olarak giren ve aynı zamanda Sosyal Demokrat Partisi lideri olan Almazbek Atambayev ile alkolizm tedavisi konusunda uzman olan Prof. Dr. Cenişbek Nazaraliyev seçimlerden çekildikleri gibi taraftarlarını da seçimler iptal edilinceye kadar gösteriler yapmaya çağırmışlardır. Kırgızistan seçim kanununa göre adaylar seçime ancak 3 gün kala adaylıktan çekilebilirler. Aksi takdirde çekilseler bile adaylıkları aslında devam etmektedir.

Muhalefetin çağrılarına kulak veren bir kısım halk Balıkçılar şehrinde gösteriler yapsa da Kırgız polisi söz konusu gösterinin yasadışı olduğunu belirterek cop kullanarak gösteriyi dağıtmıştır. Gösterilerin sonuçlar açıklandıktan sonra bir süre daha devam edecek gibi gözükmesine rağmen muhalefetin bu gösterilerden ciddi bir sonuç çıkarabileceği öngörülmemektedir.

Seçim sandıklarında oy kullandıktan sonra çıkan insanlar üzerinde yapılan anketlere göre (exit poll) mevcut başkan Bakiyev yaklaşık yüzde 70 civarında oy almaktadır. Almazbek Atambayev yüzde 12 civarında ve hiçbir adayı istemiyoruz seçeneği ise yüzde 10 civarında bir destek bulmaktadır. Temir Sariyev yüzde 7, Cenişbek Nazaraliyev 0.9, Nurlan Motuyev yüzde 0.3 ve Toktayım Ümetaliyeva ise yüzde 0.1 civarında oy alması beklenmektedir. Seçim sandığı anketlerinden çıkan bu sonucun açıklanacak resmi seçim sonuçları ile benzerlik teşkil etmesi olasılığı yüksektir.