Hamas-İsrail Savaşı sebebiyle İsrail’in askeri ve maddi gereksinimleri artarken, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına ilişkin karar İsrail kamuoyunda tartışmalı olarak geniş bir yer tutmaktadır. İsrail’de Haredilerin askerlikten muaf tutulmasına ilişkin karar mevcut. Bununla birlikte Haredilerin askerlikten muaf olması bir dizi muhalif söylemleri de beraberinde getirdi.

Harediler Kimdir?

Harediler, İsrail'deki önemli bir dini grubu oluşturan ultra-Ortodoks Yahudilerdir. Bu grup, geleneksel Yahudi dini uygulamalarını sıkı bir şekilde takip eder ve genellikle geleneksel kıyafetler giyerler. Bu giyim tarzı onları diğer Yahudilerden ayıran önemli bir unsurdur. İsrail'deki Haredi topluluğu, demografik olarak önemli bir nüfusa sahiptir. Dolayısıyla ülkenin siyasi, toplumsal ve kültürel yapısında güçlü bir etkiye sahiptir.

Harediler arasında çeşitli siyasi görüşler bulunsa da ekseriyetle siyasi olarak sağ kanada yakın durmaktadır. İsrail'de Haredi topluluğunun siyasi statüsü, genellikle Haredi partilerin İsrail Parlamentosu’ndaki temsil oranına dayanır. Haredi partiler, genellikle İsrail'deki koalisyon hükümetlerinde yer alır ve Haredi toplumun çıkarlarını korumak için çeşitli yasaları ve politikaları etkileme fırsatına sahiptir. Bu, özellikle dini eğitim, askerlik muafiyeti ve devlet yardımları gibi konularda önemlidir.

Diğer Yahudilere nazaran oldukça muhafazakar olan Harediler oldukça gelenekselcidir. Haredi erkekler genellikle uzun siyah ceketler, beyaz gömlekler ve siyah şapkalar giyerler; kadınlar ise genellikle uzun etekler ve kollarını kapatan kıyafetler giyerler. Bu kıyafetler, Haredilerin dini kimliklerini ve aidiyetlerini göstermek için önemlidir.  Harediler için dini eğitim çok önemlidir. Çocuklarını dini eğitimin öncelikli olduğu okullarda yetiştirirler ve bu okullarda fen ve sosyal bilimler dersi verilmektedir. Ancak ekseriyetle dini eğitim ön plandadır.

Harediler ve Askerlik

Haredi Yahudiler İsrail’deki nüfusun yaklaşık yüzde 12'sini oluşturmaktadır. Nüfus yoğunluğu özellikle Batı Kudüs'teki Meaşerim Mahallesi ve Tel Aviv'in yakınlarındaki Bney Brak kentinde bulunmaktadır. Geleneksel olarak büyük aile yapısına sahip olmaları nedeniyle, Haredi Yahudilerinin nüfus oranı gittikçe artmaktadır. İsrail Meclisi'nde iki parti, Haredi Yahudileri bu mecliste temsil ediyor: Birleşik Tevrat ve Şas Partisi.[1]

Laik Yahudilerle aralarında gerilim olan Haredi Yahudiler, genellikle toplumun geri kalanından izole olmayı tercih etmektedir. Genellikle askerlik hizmetini dinlerini yaşayabilecekleri bir ortamın bulunmaması gerekçesiyle reddetmektedir.

İsrail yasalarına göre 18 yaşını geçen herkesin askerlik hizmetini yapması zorunlu. Erkekler için 3 yıl kadınlar için ise 2 buçuk yıl olan zorunlu askerlik hizmetine bulunmaktadır. Ancak, Haredilerin askerlik hizmeti konusunda özel bir statüleri bulunmaktadır. Bu, "Torah öğrencisi" statüsü olan adlandırılmaktadır. Dini eğitimlerine kesintisiz devam etme isteğiyle askerlik görevinden muaftırlar.

Nüfusları hızla artan ve çok sayıda çocuk sahibi olan Harediler, askerlik için önemli bir potansiyel teşkil etmektedir. Haredilerin askerlikten muaf olması da çok kez tartışmalara neden olmuş ve olmaya devam etmektedir. Gazze Şeridi'ne yönelik altı aydır süregelen saldırılar ve bu süreçte İsrail ordusunun uğradığı kayıplar, Haredi Yahudilerin askere alınmaması konusunu tekrar tartışma konusu haline getirdi. İsrail'deki seküler partiler, dindar Yahudi topluluklarının da askeri hizmette yer alarak savaşın yükünü paylaşmalarını yönünde taleplerde bulunmaktadır.

"Askere gitmektense ölmeyi tercih ederiz."

Haredi toplum üyelerinden birine "Neden İsrail ordusunda askerlik yapmaya karşısınız?" sorusu sorulduğunda verdiği cevap dikkat çekicidir:

"Orduda insanlara küfrü aşılıyorlar. Bu küfür Tanrı'ya şirk koşmak demek. Orduda insanları küfre doğru cesaretlendiriyorlar. En kötü şey bu. Yahudilikte ensest (aile içi yasak ilişki) ilişkiye girmek ve insan öldürmek gibi aşılmaması gereken kırmızı çizgiler var. Bunlar yasak. Hayamıza sahip çıkmamız lazım. Kafama silah dayayıp orduya katılıyor musun? diye sorsalar, 'Askere gitmiyorum, kafama sıkın' derim. Bizim bir sloganımız var: Askere gitmekten ise ölmeyi tercih ederiz." diyerek İsrail ordusunda dini yaşayacak alanın olmadığını belirtmiştir.[2]

2015 yılında İsrail Yüksek Mahkemesi, Haredi Yahudilerin askerlikten muaf tutulmasını sağlayan yasayı, eşitlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti. Ancak bu karardan sonra gelen hükümetler, Haredi Yahudilerin askere alınması konusunda bir anlaşma sağlanacak yeni bir yasa taslağı üzerinde uzlaşı sağlayamadı ve Haredi Yahudilerin askerlik hizmetinden muafiyetini uzatan kararlar devam ettirildi. Ancak bu kararın süresi 29 Mart’ta sona erecek.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hükümeti, 1 Nisan'a kadar Haredi Yahudilerin zorunlu askerliğe tabi tutulmasını uygulamaya koymak zorunda. Netanyahu Haredi Yahudilerin (ilahiyat kurumlarında Tevrat çalışmalarına kendini adamış olanlar) askerlikten muafiyet yaşının 26'dan 35'e çıkarılması ve üç yıl süreyle askerlikten kaçanlar hakkında işlem başlatılmayacağı yönünde tasarı hazırladı.

Mart ayının ortalarında, Haredi Yahudilerin askere alınması talebiyle binlerce kişinin katıldığı gösteriler düzenlendi ve bu mesele daha fazla gündeme geldi. Bu gelişmeler, İsrail'de askerlik muafiyeti konusundaki politik tartışmaları daha fazla kızıştırdı. [3] Muhalefet 10 bin Haredinin askere alınmasını istiyor. Arya Deri liderliğindeki Şas ile Moshe Gafni liderliğindeki Birleşik Tevrat Yahudiliği gibi hükümet koalisyonundaki Haredi partileri, dindarların silah altına alınmasına şiddetle karşı çıkıyor. Bu partilerin hükümetten çekilmesi durumunda hükümet düşebilir.

Değerlendirme

İsrail Savunma Kuvvetleri'nin personel kapasitesinin azaldığı savaş ortamında, Haredi liderlerinin, genç Haredi erkeklerinin askerlik muafiyetini sınırlayacak herhangi bir uzlaşmaya yanaşmaması ciddi bir krize neden olacaktır. Çoğu İsrailli uzman tarafından bu durum karşısında ‘İsrail toplumunun sınırlarının sonuna kadar zorlanmış olduğu’ şeklinde ifade edilmekte ve Netanyahu için,Haredi politikacıların istediği her türlü talebi yerine getirmekte kişisel bir sorun teşkil etmediği belirtilirken, bu durumda İsrail'in geleceğini feda etmeye hazır olduğu şeklinde yorumlanmaktadır.

Haredilerin dışında vergilerini ödeyen, zorunlu hizmetlerini tamamlayan ve herhangi bir ekonomik bir muafiyeti bulunmayan gençlere karşı Haredilerin bu pozitif ayrımcılık barındıran toplumsal statüsündeki ayrım, gelecek günlerde toplumsal bir ihtilafın doğacağına işaret etmektedir. Olası toplumsal bir karmaşanın ve protestonun Hamas-İsrail Savaşı’nın seyrine etki etmesi kuvvetle muhtemeldir. Bu sebeple Netanyahu hükümeti için bu konuya dair alınacak karar oldukça kritiktir.

[1] https://tr.euronews.com/2022/05/28/haredi-yahudileri-neden-internet-ve-ak-ll-telefon-kullanm-yor

[2] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/dindar-haredi-yahudilerine-sorduk-neden-israil-ordusunda-askerlik-yapmaya-karsisiniz/2250803

[3] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilde-ultra-ortodoks-yahudilerin-zorunlu-askerlik-meselesi-netanyahu-hukumetini-tehdit-ediyor/3175187