İsrail-Filistin Meselesinde İki Devletli Çözüm Mümkün mü?

Devletlerin kendi topraklarına ait olduğunu iddia ettiği bölgeler, kendi devletlerinin hakkı olduğunu düşündüğü yerler olabilmektedir. Bu bölgelere sahip olabilmek için çatışmalar, savaşlar çıkabilmektedir. "İki Devletli Çözüm" terimi uluslararası ilişkiler devletlerin arasındaki çatışmaların çözümü olarak kullanılan yaklaşımlardandır.

Bu terim genellikle iki farklı devletin kurulması anlamına gelir. İki devletli çözüm, genellikle bir bölgede farklı etnik veya ulusal grupların yaşadığı durumlarda ortaya çıkar. Bu çözüm modelinde, taraflar arasında bağımsız iki devletin varlığı kabul edilir ve her devlet kendi iç işlerini bağımsız bir şekilde yönetir. Bu çözüm yöntemlerini İsrail-Filistin meselesinde sıkça duymaktayız. İki devletli çözüm temelde bu şekilde işlemektedir; mevcut İsrail devletinin yer aldığı bölgede, her iki halkın da kendi topraklarına sahip olduğu yani bağımsız bir Filistin devletinin olduğu bir çözüm. Bu durumda, İsrail ve Filistinliler aynı devlet altında yaşayacak ve eşit haklara sahip olacaklar. Uluslararası toplum bu çözümü destekliyor gibi görünse de öncelikle temel sorunların çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Bu temel sorunlar şu şekilde özetlenebilmektedir;

1. Sınırlar

Öncelikle Filistin devletinin sınırlarının nerede başlayıp nerede biteceği tartışma konusudur. Filistin ve Arap ülkeleri İsrail’in Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze’yi işgal ettiği 1967’deki Altı Gün Savaşı’ndan önceki sınırları kabul etse de bu İsrail tarafından kabul edilmemektedir. Filistin’in istediği sınırlar kabul edilse dahi bölgede uzun yıllardır yerleşik olan İsrail vatandaşlarının mübadelesi de sorun yaratacaktır.

2. Din

Filistin halkının %93’ü Müslümanlardan oluşmaktadır. İsrail halkı ise aynı oranda Yahudi’den oluşmaktadır. Seçilmiş halk olduğunu düşünen Yahudiler ile kutsal kitapları Kuran’ı Kerim’de yer almış bölgelerde yaşayan Müslümanların ilişkileri hassas bir çizgide durmaktadır. Uzun yıllardır savaşmakta olan bu iki devletin sorunlarından biri de budur. Kendi dininin egemen olmasını sağlamak. Komşu olan iki devlet arasındaki bu farklılık yeni sorunların doğmasına yol açacaktır.

3. Kudüs

 İki devletli çözümün tıkanacağı noktalardan biri de Kudüs’ün hangi devlete ait olacağı. Yahudiliğin en kutsal mekânı olan Tapınak Tepesi’ne ve Müslümanların son peygamberi Hz. Muhammed’in Miraç’a yükseldiği, İslamiyet’in en önemli üçüncü kutsal mekânı olan Mescid-i Aksa’ya ev sahipliği yapan Kudüs bu savaşın temelini oluşturmaktadır. İsrail ve Filistin yıllardır Kudüs için savaşırken iki devletli çözüm ile yerinin belirlenmesine elbette kabul edilmeyecektir. İki devletin de Kudüs’ü başkent olarak gördüğünü de unutmamak gerekir. Kudüs için iki devletin de kabul edeceği bir çözüm bulunması gerekmektedir.

4. Hamas

Filistin Devleti içinde yer alan silahlı Hamas grubunun kurulma amacı İsrail Devleti’nin yok edilmesiydi. El Fetih ve Batı Şeria’da iktidardaki Filistin Yönetimi bu çözümü kabul etse dahi Hamas’ın kabul etmeme ihtimali yüksektir. Çünkü Hamas, İsrail ile anlaşma yapma taraftarı değildir. Diğer taraftan ise İsrail, Hamas’ı terör örgütü olarak nitelendirmekte ve silahsızlanmasını istemektedir. 7 Ekimden beri yaşanan savaşta göstermektedir ki bu mümkün görünmemektedir. Yani iki devletli çözümün gerçekleşebilmesi için İsrail ile Hamas’ın şartlarında anlaşması gerekmektedir.

5. Uluslararası Toplum

Böyle bir çözümün sağlıklı şekilde işlemesi için Uluslararası Örgütlerin, diğer devletlerin yardımları önemlidir. Ancak gelinen noktada çözümü desteklediğini vurgulayan devletlerin attığı adımları görememekteyiz. Amerika Birleşik Devletleri’nin İsrail’i desteklemesi, Uluslararası örgütlerin yeterli adımları atamaması sebebi ile çözüme yönelik umutlar azalmaktadır.

6. Güç Dengesizliği

İsrail ve Filistin arasındaki güç dengesizliği bilinen bir gerçektir. Böyle bir durumda gerçekleşecek çözümün bir süre sonra güçlü olan tarafça ihlal edilme olasılığı yüksektir. Güçlü devletlerin desteğini alan ve askeri olarak daha avantajlı olan İsrail’in çözüm uygulansa dahi ilerleyen yıllarda tekrar sorun çıkarması muhtemeldir.

Sonuç olarak, İsrail-Filistin meselesinde iki devletli çözümün mümkün olup olmadığına dair birçok zorluk ve engel bulunmaktadır. Sınırların belirlenmesi, dini ve kültürel farklılıklar, Kudüs'ün statüsü, Hamas'ın tutumu, uluslararası toplumun desteği ve güç dengesizliği gibi faktörler, bu çözümün başarılı bir şekilde uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Ancak elbette iki tarafında barışa olan isteği ve çabası doğrultusunda bu çözüm gerçekleşebilir.