İran ve Ermenistan Yeni İş Birliklerine İmza Attı
Kaynak: IRNA, 15 Şubat 2024
İran-Ermenistan Ekonomi Ortak Komisyonu'nun 18'inci oturumu düzenlendi. Başkent Tahran'da 2 gün süren görüşmelerin sonucunda iki ülke temsilcileri 19 alanda iş birliğini içeren mutabakat zaptını imzaladı. İçeriğine ilişkin detay verilmeyen anlaşmaların imza törenine, Ermenistan Başbakan Yardımcısı Mher Grigoryan ile İran Bütçe ve Planlama Kurumu Başkanı Davud Menzur da katıldı.
TÜRKSAM Haber Analiz
İran ve Ermenistan, coğrafi olarak Kafkasya'nın güneyinde yer alan ve Orta Doğu ile Avrasya'nın kesişim noktasında bulunan iki ülkedir. İran ve Ermenistan arasındaki ilişkiler tarihî olarak oldukça derin köklere sahiptir. Günümüzde İran ve Ermenistan arasındaki ilişkiler, diplomatik düzeyde sürmektedir. İki ülke, ticaret, kültürel alışveriş ve siyasi diyalog gibi çeşitli alanlarda iş birliği yapmakta bunu geliştirmek için özel çaba sarf etmektedir. Çünkü Ermenistan ve İran, Rusya ve Azerbaycan ile ilişkilerinde birbirlerini denge unsuru olarak kullanmaktadır.
Ermenistan ve İran’ın üst düzey yetkilileri çeşitli alanlardaki iş birliğini devam ettirme ve yeni iş birliği alanları oluşturmak için 14 Şubat 2024 tarihinde Ekonomik İşbirliği Ortak Komisyonu'nun 18. Toplantısı’nda bir araya gelmiştir. Ermenistan Başbakan Yardımcısı Mehr Grigorian ve Ermenistan heyeti, 14 Şubat Çarşamba günü toplantıya katılmak üzere Tahran'a gitmiştir. İki gün süren Komisyon toplantısında İran-Ermenistan ilişkilerini kuvvetlendirecek önemli adımlar atılmıştır. Toplantıda görüşülen konulara bakıldığında Ermenistan’ın Tebriz’de konsolosluk açma kararı, ulaştırma altyapı iş birlikleri, İran’dan Ermenistan’a ilaç ihracatı, liman ve gümrük mevzuatı gibi iki ülke arasındaki ulaşım ve transit kapasitesinin artırılmasına yönelik birçok konu görüşülmüştür.
Kara sınırına sahip olan İran ve Ermenistan, birbirleri için farklı yönlere açılan kapı görevi görmektedir: İran Ermenistan için Basra Körfezi’ne açılan kapı iken, Ermenistan İran için Karadeniz’e ulaşım güzergahında önemli yer tutmaktadır. Bu ihtisas toplantısında İran Uluslararası Gümrük İşbirliği Ofisi Müdür Vekili Khodsiani, Ermenistan ile gümrük iş birliğinin önemine değinerek, "Ermenistan ile gümrük ve ticaret ilişkilerinin ve işbirliğinin geliştirilmesi gereklidir ve bu bağlamda, kamyonların, malların ve yolcuların geçişi için gerekli tüm kolaylıklar dikkate alınacaktır." açıklamasında bulunmuştur. Toplantıda Deniz Taşımacılığı İhtisas Toplantısı düzenlenerek ticari iş birliğinin derinleştirilmesi amaçlanmıştır. Ermenistan Devlet Gelir Komitesi Uluslararası İşbirliği Ofisi Başkanı Narses Zeinalian da Ermenistan'ın İran'la gümrük ilişkilerinin geliştirilmesi gerekliliğine işaret ederek, "Ermenistan-İran ilişkilerini farklı alanlarda daha da güçlendirmek ve geliştirmek istiyoruz" demiştir.
İran ve Ermenistan arasında Yatırım, gümrük, serbest bölgeler, ulaşım, petrol ve gaz alanlarında ekonomik ve ticari iş birliği konuları anlaşmanın ana ekseni olduğu 19 farklı alanda 21 maddeyi içeren ve gelecek yıl için iş birliği düzeyini özetleyen bir belge imzalanmıştır. İran, Ermenistan’da kara yolu ve alt yapı alanında önemli bir paya sahip, gümrük konusunda yapılması gereken bir dizi kolaylaştırma ile de medikal ürünler başta olmak üzere birçok konuda Ermenistan pazarındaki etkinliğini artırmayı planlıyor. Aynı şekilde Ermenistan da Basra Körfezine rahat ulaşabilme hedefinde. 2022'de iki ülke arasında ticaret hacmi ilk olarak 1 milyar dolar iken bu toplantıda 3 milyar dolar düzeyine çıkması konusunda mutabık kalındı.
İran’dan gaz ithal eden Ermenistan, gaz sözleşmesinin uzatılması, üçüncü enerji nakil hattı projesinin yapılması kararı alındı.
Bu görüşmelerde öne çıkan kritik konulardan bir diğeri de Ermenistan’ın Tebriz'de Ermenistan Başkonsolosluğunun açılması olmuştur. İran'ın Kapan'daki başkonsolosluğunun açılmasına değinen Başbakan Yardımıcısı Mehr Grigoryan, "Bu hamle ticari ilişkilerin genişletilmesi için bir araç olabileceği gibi, Ermenistan’nın Tebriz'de başkonsolosluğunun kurulması da yeni ekonomik ve ticari ilişkilerin mümkün olması açısından büyük önem taşıyabilir" ifadelerini kullanmıştır. Mehr Grigoryan İran-Ermenistan ilişkilerinin sadece iki taraflı olmadığını belirterek, "Ermenistan için Basra Körfezi'nin Karadeniz'e geçişi, Kuzey ve Güney Geçidi ve dört eksenin başlatılması önemlidir." demiştir.
Bu noktada hatırlanmalıdır ki, İran, Azerbaycan'ı Nahçivan'a bağlayacak Zengezur Koridoru'nun öngörülen güzergahı yakınlarında yer alan Ermenistan'ın Kapan kentinde Kapan Başkonsolosluğu’nu 21 Ekim 2022 tarihinde açmıştır. İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ın katıldığı törende, Abdullahiyan açılış konuşmasında, "İran, Ermenistan'ın güvenliğini bölgenin güvenliği olarak görmektedir. Politikamız, Ermenistan'ın egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermektir." ifadelerini kullanarak bölgesel gelişmelere ilişkin politik tavrını açıkça ifade etmiştir. Bu tarih rastlantısal bir tarih olmayıp Azerbaycan'ın işgalden kurtardığı Zengilan’ın ikinci yılında topraklarında inşa ettiği Zengilan Havalimanı’nın 20 Ekim 2022 tarihindeki açılışına denk gelmektedir. Bu bilgiler ışığında Zengezur Koridoru’nun açılmasına yönelik diplomatik süreç yürütülürken ekseriyetle Türklerin yaşadığı Tebriz şehrinde Ermenistan’ın konsolosluk açacak olması yalnızca iki ülkeyi bağlayan bir hamle olmaktan çok uzak bir karar olduğu görülmektedir. Bilhassa İran bölgede tesis edilecek transit koridorlarında kendi otonomisini tesis etmeye ve paydaş olmaya çalışmaktadır. Bu noktada Ermenistan ile iş birliği İran için kritik bir önem arz etmektedir.