Türk dünyasının önemli liderlerinden olan Azerbaycan'ın ikinci Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey, vefatının 24. yılında Azerbaycan ve Türkiye başta olmak üzere tüm Türk dünyasında saygıyla anıldı.

Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesi ve devletleşme sürecinde kritik rol oynayan liderlerden biri olan Ebulfez Elçibey, Türk dünyasında ve özellikle Azerbaycan tarihinde derin izler bırakmıştır. Elçibey, Sovyetler Birliği'nin dağılma sürecinde Azerbaycan halkını bağımsızlık hedefine taşıyan ve kısa süren cumhurbaşkanlığı döneminde önemli reformlara imza atan bir devlet adamıdır.

Ebulfez Elçibey’in Hayatı

Ebulfez Elçibey, 24 Haziran 1938 tarihinde Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin Keleki köyünde dünyaya geldi. Asıl adı Ebulfez Aliyev olan Elçibey, köklü bir aileden gelmektedir. Çocukluk ve gençlik yıllarını Sovyet Azerbaycan’ında geçiren Elçibey, eğitim hayatında başarılı bir öğrenciydi. Bakü Devlet Üniversitesi'nde Arap Dili ve Edebiyatı bölümünde eğitim aldı. Bu dönemde, Orta Doğu’daki siyasi gelişmelerle yakından ilgilendi ve Azerbaycan’ın bağımsızlığına olan inancı giderek güçlendi.

Eğitimini tamamladıktan sonra, Elçibey, Sovyetler Birliği’nde çeşitli üniversitelerde öğretim üyeliği yaptı. Arap dünyası üzerine yaptığı çalışmalar, onun entelektüel birikimini artırdı ve milliyetçi düşüncelerinin şekillenmesine katkı sağladı. 1970'lerde Sovyet baskısına karşı gizli milliyetçi faaliyetlere katılmaya başlayan Elçibey, Sovyet rejimine karşı direnişin önemli bir figürü haline geldi.

Siyasi Hayatı ve Azerbaycan Halk Cephesi’nin Kuruluşu

1980'lerin sonlarında Sovyetler Birliği’nin çözülme sürecine girmesi, Elçibey ve diğer Azerbaycanlı milliyetçiler için bir fırsat yarattı. 1988 yılında Azerbaycan Halk Cephesi’ni (AHC) kurarak siyasi hayatına aktif olarak giriş yaptı. AHC, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlık talep eden ve Azerbaycan'ın ulusal çıkarlarını savunan bir hareket olarak ortaya çıktı. Elçibey, hareketin lideri olarak, halkın büyük desteğini kazandı ve kısa sürede Azerbaycan’ın en güçlü siyasi figürlerinden biri haline geldi.

Elçibey’in liderliğindeki AHC, Sovyet karşıtı gösteriler düzenleyerek Azerbaycan’da milli bilinci güçlendirdi. Bu dönemde Karabağ sorunu, Azerbaycan siyasetine damgasını vuran en önemli meselelerden biri haline geldi. Elçibey, Ermenistan ile çatışmaların başladığı bu dönemde Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü savunarak halkın desteğini kazandı. AHC, Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle birlikte, Azerbaycan'ın bağımsızlık mücadelesinde öncü rol oynamaya başladı.

Bağımsızlık Mücadelesi ve Cumhurbaşkanlığı Dönemi

1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılma süreci hızlandı ve Azerbaycan 30 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilan etti. Bu süreçte Ebulfez Elçibey, bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti'nin liderlerinden biri olarak öne çıktı. 7 Haziran 1992'de Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak seçilen Elçibey, göreve geldiği ilk günden itibaren Azerbaycan'ın bağımsızlığını pekiştirmek için yoğun çaba harcadı.

Elçibey’in cumhurbaşkanlığı dönemi, Azerbaycan için oldukça zorlu bir dönemdi. Bir yandan Ermenistan ile devam eden Karabağ Savaşı, diğer yandan ise iç siyasi sorunlar ve ekonomik zorluklar, Elçibey hükümetini ciddi şekilde zorladı.

Elçibey’in en önemli icraatlarından biri, Azerbaycan ordusunun modernizasyonu ve profesyonelleştirilmesi yönündeki çabalarıdır. Sovyet Rus ordusunu ülkeden çıkarmış, milli ordu kurmuştur. Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan ordusunun güçlenmesi için büyük gayret gösteren Elçibey, aynı zamanda ülkenin uluslararası alanda tanınmasını sağlamak için diplomatik girişimlerde bulundu. Türkiye ile olan ilişkileri güçlendirdi ve Azerbaycan’ın Türk dünyası ile entegrasyonunu savundu. Elçibey, ilk yurt dışı ziyaretini 24-27 Haziran 1992'de Türkiye'ye gerçekleştirdi. TBMM'de yaptığı konuşmada, takip ettiği yolun "Mustafa Kemal'in yolu" olduğunu ifade etti.

Ancak Elçibey’in cumhurbaşkanlığı dönemi uzun sürmedi. 1993 yılında, Albay Suret Hüseynov’un önderliğindeki bir isyan girişimi sonucu Elçibey görevden ayrıldı ve Nahçıvan’ın Keleki köyüne geri döndü.

Elçibey’in İdeolojisi ve Türk Dünyasına Bakışı

Ebulfez Elçibey, Azerbaycan milliyetçiliği ve Türkçülük ideolojisiyle tanınan bir liderdi. Elçibey’e göre Azerbaycan, sadece bir ülke değil, aynı zamanda Türk dünyasının ayrılmaz bir parçasıydı. Türk dünyasının birleşmesi ve Azerbaycan’ın bu süreçte öncü rol oynaması, Elçibey’in en büyük hayallerinden biriydi. O, Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasının, Türk dünyasının birlikteliği için atılmış önemli bir adım olduğunu düşünüyordu.

Elçibey, Türk dünyasının birliği ve dayanışması için çeşitli girişimlerde bulundu. Türkiye ile ilişkilerin güçlendirilmesi, Orta Asya Türk cumhuriyetleriyle yakın iş birliği yapılması ve Türk kültürünün canlandırılması, Elçibey’in dış politika önceliklerinden bazılarıydı. Elçibey, Azerbaycan halkını Türk milletinin bir parçası olarak gördü ve bu doğrultuda kültürel ve siyasi politikalar geliştirdi.

Elçibey’in Türkçülük ideolojisi, onun milliyetçi kimliğinin temelini oluşturdu. Bu ideoloji, sadece Azerbaycan’ın değil, aynı zamanda tüm Türk dünyasının bağımsızlık ve özgürlük mücadelesine ilham kaynağı oldu. Elçibey, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan fırsatları değerlendirerek, Türk dünyası arasında daha güçlü bağlar kurulması gerektiğini savundu.

Elçibey’in Sürgün Yılları ve Son Dönemleri

Nahçıvan’a çekilen Elçibey, burada aktif siyasi yaşamdan uzaklaştı. Ancak Azerbaycan siyaseti üzerindeki etkisi devam etti. Nahçıvan’da yaşayan Elçibey, halk arasında hala sevilen bir lider olarak görülüyordu. Zaman zaman politik açıklamalar yaparak Azerbaycan’ın ulusal meselelerine dair görüşlerini dile getirdi.

1997 yılında, Elçibey Bakü’ye döndü ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisinin genel başkanı olarak mücadelesini sürdürdü. 2000 yılında ciddi bir rahatsızlık geçiren Elçibey, tedavi için Türkiye’ye getirildi. Ancak tedaviye yanıt vermeyen Elçibey, 22 Ağustos 2000 tarihinde vefat etti. Cenazesi, doğduğu köy olan Keleki’ye defnedildi.

Elçibey’in vefatı, Azerbaycan halkı üzerinde derin bir üzüntü yarattı. Onun bağımsızlık mücadelesindeki rolü ve Türk dünyasına olan katkıları, hala Azerbaycanlılar tarafından minnet ve takdirle anılmaktadır.

Ebulfez Elçibey, Azerbaycan’ın bağımsızlık mücadelesinde ve Türk dünyasının birliği için verdiği mücadelede önemli bir lider olarak tarihe geçmiştir. Onun ideolojisi, Azerbaycan milliyetçiliğinin temel taşlarını oluşturmuştur. Elçibey, kısa süren cumhurbaşkanlığı dönemine rağmen, Azerbaycan halkının bağımsızlık iradesinin sembolü haline gelmiştir.