Boko Haram’ın Terör Stratejisi: Çocuk Kaçırma

Batı Afrika ülkesi olan Nijerya’da binlerce ilkokul ve ortaokul öğrencisi silahlı terör örgütleri tarafından kaçırılmaktadır. Kaçırma olaylarını çoğunlukla ülkede 2010 yılından beri etkisini gösteren silahlı terör örgütü Boko Haram üstlenmektedir. Okulların adeta açık hedef olarak görülmesi sebebiyle öğrenciler eğitimine devam edememektedir. Hükümetin terör örgütleriyle etkin şekilde mücadele edememesi, teröristlerin eylemlerini şiddetlendirmesine sebebiyet vermiştir. Bu çalışmada Boko Haram terör örgütü ve kaçırma eylemleri incelenecektir.

Boko Haram

Boko Haram terör örgütü, Nijerya’nın kuzeydoğusunda bulunan Borno eyaleti başta olmak üzere Nijerya, Nijer, Çad ve Kamerun ülkelerinin sınırının birleştiği bölgede Muhammed Yusuf tarafından 2002 yılında kurulmuştur. Boko Haram “Batılı eğitim haram” anlamına gelmektedir. Boko Haram sadece Batılı tarz eğitime değil Batı ile ilgili olan her şeye karşı çıkmaktadır. Boko Haram’ın etkili olduğu bölgede eğitimli nüfus oranı düşük ve yoksulluk yaygındır. Bu sebeple örgüt üyelerini arttırmak konusunda zorlanmamıştır.

Boko Haram Nijerya devletini kâfir olarak nitelendirmektedir. Şeriata dayalı bir yönetim tesis etme amacı gütmektedir ve bunun için cihat edilmesi gerektiğini savunur. Boko Haram sözcüsü Ebu Qada'nın "Amacımız mevcut Nijerya yönetimini istikrarsızlaştırarak şeriatı getirme ve Nijerya'yı şeriat yasasının uygulandığı sömürge öncesi döneme geri götürmektir." şeklindeki ifadeleri örgütün temel hedefinin ne olduğunu açık bir şekilde ifade etmektedir.

Boko Haram’ın faaliyetleri adam kaçırma, kiliselere, polis binalarına, okullara ve kamu kurumlarına saldırı düzenleme, banka soygunları olarak çeşitlendirilebilir. Örgütün faaliyetleri dolayısıyla binlerce insan kuzeyden göç etmek zorunda kalmıştır. Örgütün on binlerce insanın hayatını kaybetmesine sebebiyet verdiği bilinmektedir.

Okul Baskınları ve Adam Kaçırma

Boko Haram terör örgütünün küçük yaştaki öğrencileri ve kadınları kaçırdığı bilinmektedir. Hükümet türlü çözüm yolları denese de sorun çözülememiştir. Örgüt militan sayılarını artırmak, çatışmalarda kullanmak ve fidye istemek için öğrencileri kaçırmaktadır. Örgüt adam kaçırmalarındaki motivasyonu, "çete üyelerini öldürdükleri için hükümetten ve güvenlik kurumlarından intikam almanın bir yolu" olarak açıklamıştır. 2014 yılında 276 kız öğrencinin kaçırılması olayı uluslararası alanda yankı bulmuş ve Çibok kızları olarak adlandırılmıştır. Bu olayın ardından #BringBackOurGirls hareketi başlamış ve Michelle Obama gibi ünlü isimler kaçırılan kızların serbest bırakılması için çağrıda bulunmuştur. Kaçırılan kızlardan 112 tanesinden hala haber alınamamıştır.

Örgütün fidye almak konusunda istediğini elde ettiği görülmektedir. 2021 yılında Devlet Başkanı Muhammadu Buhari, kaçırılan 279 öğrenciyi serbest bırakmaları için terör örgütlerine para ve araç verdiklerini açıklamıştır. Bir diğer kaçırma olayında ise Boko Haram, dört üyelerinin serbest bırakılması karşılığında 83 kız öğrencinin serbest bırakılması konusunda anlaşmıştır. İsviçre hükümetinin kaçırılan öğrencilerin serbest bırakılması için Nijerya yönetimi adına Boko Haram’a 1 milyon dolar fidye ödediği bildirilmiştir.

Boko Haram, isteklerinin karşılandığını gördükçe daha fazla öğrenciyi kaçırma yoluna gitmiştir. Nijerya’da okulların açık hedef olduğu söylenebilir. Sadece 6-9 Mart 2024 tarihleri arasında 500’den fazla öğrenci kaçırılmıştır. Bu tehlike sebebiyle okullar güvenliği sağlayamadığı için kapatılmaktadır. İstihdam sağlanamadığı için işsiz ve eğitimsiz bir nesil oluşmaktadır. Bu nesil terör örgütleri tarafından kendi taraflarına çekilmektedir. Çözüm bulunamadığı için terör örgütleriyle anlaşma yoluna gitmek yakın gelecek için çözüm olarak görülse de gelecek yıllarda önlenemeyecek bir problem haline gelecektir. 2022'de Nijerya, fidye ödemesini yasaklayan bir yasa çıkarmış ve bunu yapanlara 15 yıl hapis cezası verilmesini öngörmüştür.

Boko Haram Nijerya’nın kuzeyinde, ormanların yoğun olduğu bölgelerde etkisini gösterdiği için kaçırılan insanları bulmak neredeyse imkânsızdır. Bu sebeple kaçırılan insanların birçoğu bulunamamaktadır. Devlet eliyle kurtarılamayan bazı kadınlar kendi imkânları ile kaçmaktadır.

Neden Kız Öğrenciler Kaçırılıyor?

Neden kız öğrencileri kaçırdıkları ise birkaç sebep ile açıklanabilir. Boko Haram’ın özellikle kadınları intihar bombacısı olarak kullandıkları bilinmektedir. 2016 yılında 2 kız çocuğunun canlı bomba olarak Borno Eyaleti'nin Maiduguri kentine saldırı düzenledikleri belirtmiştir. Evlerinden sürülmüş insanların barındığı bir kampa ve pazar yerine kadın intihar bombacılarının saldırı düzenlediği basına yansımıştır. Örgüt küçük yaşta çocukları kaçırarak faaliyetlerinde kullanmaktadır. Kaçırılan kadınların canlı kalkan olarak kullanıldığı da görülmektedir.

Bir diğer gerçek ise cinsel tacize uğramalarıdır. Uluslararası Af Örgütü’nün yaptığı araştırmaya göre kaçırılan kadınların, din değiştirmeye, zorla evlendirilmeye ya da seks köleliğine zorlandığını bildirilmiştir. Örgütün elinden kaçan ya da serbest bırakılan kadınların çocuk sahibi olarak veya hamile kalarak geri döndüğü örnekler görülmektedir. Doğurulan bebeklerin para karşılığı satıldığı örnekler de vardır. Kaçırılan kadınlar bazı durumlarda örgüt üyeleri ile evlendirilmektedir. Örgütün ihtiyacı olan yemek yapmak vb. hizmetler için kullanıldıkları da bilinmektedir.  

Serbest Bırakıldıktan Sonraki Süreç

Kaçırılan insanlar serbest bırakılsalar dahi uzun bir izolasyon ve destek süreci sebebiyle evlerine dönememekteler. Örgüte bağlılıklarından şüphelenildiği için toplum tarafından dışlanmaktalar. Bu sebeple serbest kalsalar dahi topluma entegre olmaları uzun yıllar sürmektedir. Kaçırılan insanlar çeşitli destekler alarak hayata dönmeye çalışmaktadır. Birleşmiş Milletler psikolojik ve fiziksel destek hizmetleri sunmaktadır. Ancak eğitim alamayan, istihdam sağlanamayan bir ülkede hayata yeniden adapte olmak ne kadar başarılı olabilir bilinmemektedir. Aileler çocuklarının eve dönememesi sebebiyle şikâyetçi olmaktadır.

Sonuç

Sonuç olarak, Nijerya’da etkisi gösteren terör örgütü Boko Haram birçok adam kaçırma haberiyle gündeme gelmektedir. Kaçırılanların özellikle okul öğrencileri olmaları sebebiyle ülkede eğitimsizlik yaygınlaşmaktadır. Çocuklarının can güvenliğini sağlayamayan aileler okula gitmelerine engel olmaktadır. Nijerya hükümeti sorunun farkında olsa da çözüm konusunda yetersiz kalmaktadır. Geçmişte örgüte fidye vererek kısa vadede çözüm bulsalar da örgüt çocuk kaçırma faaliyetlerini artırmış ve bir kriz haline gelmiştir.

Uluslararası toplum çocukların kaçırılmasına tepki göstermiş, projeler başlatmıştır. Ancak günümüzde hala okullara baskın yapılarak çocuklar kaçırılmaktadır. Bu çocuklar şiddet, taciz mağduru olmakta ve çatışmalarda canlı kalkan ve canlı bomba olarak kullanılmaktadır. Nijerya’da yaşanan bu korkunç duruma bir an önce son verilmelidir. Bu çocukların hayata yeniden kazandırılması için geniş çapta projeler yapılmalıdır. Birlemiş Milletler burada devreye girmeli ve güçlü adımlar atmalıdır. Bu konu ulusal boyutta çözülemeyecektir. Uluslararası toplum konuyu devr almalı ve somut adımlar atmalıdır. Aksi takdirde yetişen nesil terör örgütleri için bir hedef niteliğindedir ve daha da güçlenecektir. Engellenemez bir noktaya gelmeden önce diplomasi ve askeri hareket gibi yöntemler kullanılarak örgütün faaliyetlerine son verilmelidir.