Balkan coğrafyasında bulunan Bulgaristan’da son 3 yılda 7. kere erken seçime gidilmesi siyasi istikrarsızlığın en büyük örneklerinden biri olmuştur. Bu coğrafyada siyasal istikrarsızlık yaygın görülen bir durum olmasına rağmen Bulgaristan’da ciddi bir şekilde yaşanmaktadır. İstikrarsızlığın altında yatan sebeplere bakıldığında yıllardır kurulan hükümetlerin kısa sürede dağılması, hükümet başkanlarına karşı ortaya atılan yolsuzluk iddiaları, ekonomik kriz ve koalisyonların etkili olamaması gösterilebilir. Parlamenter sistemin uygulandığı Bulgaristan’da 240 koltuklu Bulgaristan parlamentosunda hükümeti kurabilmek için 121 milletvekili sayısına ulaşmak gerekmektedir. Koalisyon hükümetlerin anlaşmazlık yaşamaları olağan bir durumdur ve kaosla sonuçlanabilmektedir.[1]

26 Mart 2017 tarihinde yapılan genel seçimlerde Başbakan Boyko Borisov’un lideri olduğu GERB yüzde 32,65 oyla milliyetçi sağ çizgideki Birleşik Vatanseverler (OP) ile bir koalisyon hükümeti kurmuştu. Ancak pandeminin de başlamasıyla beraber Bulgaristan büyük bir ekonomik krizin eşiğine gelmiştir.

Başbakan Borisov hakkında AB fonlarının tahsisi, altyapı projeleri ve hükûmet sübvansiyonları ile ilgili çok sayıda yolsuzluk iddiası ortaya atılmıştır. Ayrıca otoriter yönetimi, ülkenin ekonomik kriz içerisine girmesi, hak ve özgürlük açısından gerileme yaşanması da yönetimine tepki gösterilmesine sebep olmuştur. Bu süreçte seçimlerin manipüle edildiği ve hile yapıldığı iddiaları gündeme gelmiş bu da seçime katılım oranlarını bir hayli düşürmüştür. İstikrarsızlığın başlangıç noktalarından biri olarak gösterilebilecek olaylardan birisi GERB’e karşı başlayan protestolardır.

2020 tarihinde GERB’e karşı Bulgaristan’da protestolar gerçekleşmiş ve Başbakan Borisov’un istifası istenmiştir. Protestolar bir yıl boyunca sürmüş ve hükümetin görev süresi bitmiştir. Bu süreçte halkın ihtiyaçlarına doğrultusunda değişim partileri ortaya çıkmıştır. Şovmen Slavi Trifonov tarafından kurulan Böyle Bir Halk Var Partisi bu tepkilerden faydalanarak 4 Nisan 2021 tarihinde yapılan genel seçimlerde büyük bir çıkış yakalamıştır. Seçim sonucunda; Başbakan Borisov’un partisi GERB yüzde 25,80 oyla yine birinci parti olurken, Trifonov’un lideri Böyle Bir Halk Var (ITN) partisi yüzde 17,40 oyla ikinci sırayı almıştır.

Seçimler sonucu Başbakan Borisov’un partisi koltuk kaybetmiş değişim partileri ise koltuk sayılarını artırmıştır. Halkın rahatsızlığını kanıtlayan bu durum gelecekte yaşanacak sıkıntıları göstermiştir. Seçimlere katılım oranları ise bir önceki seçime göre %3.5 düşerek %49,5 olmuştur.[2] Bu durum seçimlerin manipüle edildiği ve hile karıştırıldığı iddiaların halkta yarattığı etkiyi göstermektedir. Demokratik bir düzen umudu kalmayan halk seçime gitmemeyi tercih etmektedir.

Hükümet kurulamadığı için Temmuz 2021 tarihinde yeniden seçimler yapılmıştır. Seçimlere katılım ise %40 olmuştur. Koalisyon konusunda anlaşamayan partiler hükümeti kuramamış ve 14 Kasım 2021 tarihinde cumhurbaşkanlığı seçimleri ile birlikte milletvekili seçimlerinin yapılması kararlaştırılmıştır. 14 Kasım 2021 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde ise Değişime Devam (DD) Partisi’nin seçimden birinci parti çıkması sonucu DD liderliğinde BSP, DP ve ITN ortaklığı ile kurulan koalisyon hükümeti kısa bir süreliğine de olsa hükümeti kurmayı başarabilmiştir.

22 Haziran 2022'deki 123 milletvekilinin gensoru önergesi vermesi ile hükümet düşürülmüştür. 2022 Ekim ayında başka bir seçimin yapılmasına karar vererek yeni bir geçici hükümet daha kurulmuştur. Çok sayıda seçim yapılması ülkenin ekonomik durumunu kötüleştirmiş ve halkın demokrasiye olan inancını kırmıştır. Bu seçimlerde GERB yaklaşık %25 oy olarak önde gelen parti olmuştur. Ancak hükümet 14 Aralık'ta meclisten onay alamadı. İkinci olarak görev 3 Ocak 2023'te en büyük ikinci parti olan Demokratik Bulgaristan (PP)’a verildi. Üçüncü ve son olarak ise BSP'ye görev verildiyse de yine hükümet kurulamayınca, 2 Nisan 2023'te erken seçim yapılması kararı alınmıştır. 2 Nisan 2023 ve Ekim 2023 de tekrar yapılan seçimler sonucu hükümet kurulamamış, 9 Haziran 2024 tarihinde tekrar seçim yapılması kararı alınmıştır.

Bu seçim sonucu katılım oranı yaklaşık yüzde 32 olmuştur. Bu süreç kısa süre içerisinde birçok seçim gören halkı seçimlerden uzaklaştırmıştır. Hükümetler kurulsa dahi çok dar bir vakitte dağılmaktadır. Bu durum oy verme davranışını anlamsızlaştırmaktadır. Bu seçim sonucu GERB, yüzde 23,47 oy olarak birinci parti olmuştur. Son olarak Başbakan Dimitar Glaçev, Cumhurbaşkanı Rumen Radev tarafından yeniden geçici kabineyi kurmakla görevlendirilmiştir. Cumhurbaşkanı Radev, Glaçev'in kuracağı hükümetin onay alması durumunda, yeni erken genel seçimin 27 Ekim'de yapılabileceğini söyledi.[3]

Değerlendirme

Bulgaristan’ın siyasal istikrarsızlık düzeni görüldüğü üzere birkaç yıldır sürmektedir. Bu kadar çok sayıda seçim yapılması halkı seçimlere karşı uzaklaştırmış ve demokrasi inancını sorgulatmıştır. Seçime katılım oranlarının düşmesi bunun kanıtıdır. Seçimlere katılımın daha da düşmesi beklenmektedir. Aynı şekilde yolsuzluk ve hile iddiaları ülkenin imajını etkilemekte seçimlerin şeffaflığını sorgulatmaktadır. Hali hazırda kötüye giden ekonomi seçimler ile birlikte daha kötü etkilenmektedir. Ülkede istikrarın sağlanamaması her alanda etkilerini göstermektedir. Bu gidişatın düzelmesi için öncelikle şeffaf bir seçim ve istikrarlı bir hükümetin kurulmasına gerekmektedir. Hükümet istikrar sağlayamazsa bu durum sürekli olarak tekrar edecektir. Halkın tepkileriyle birlikte büyük bir kaos yaşanması muhtemeldir.

[1] Uluslararası Politika Akademisi, "2021 Bulgaristan Genel Seçimi: Hükümet Kurulamayınca Temmuz’da Yeni Seçim Kararı Alındı," Politika Akademisi, 23 Haziran 2021 Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024 https://politikaakademisi.org/2021/06/23/2021-bulgaristan-genel-secimi-hukumet-kurulamayinca-temmuzda-yeni-secim-karari-alindi/

[2] ANKASAM, "Bulgaristan'da Siyasi Belirsizlik: Değişim mi, İstikrarsızlık mı?" ANKASAM, erişim 22 Ağustos 2024, https://www.ankasam.org/anka-analizler/bulgaristanda-siyasi-belirsizlik-degisim-mi-istikrarsizlik-mi/.

[3] Anadolu Ajansı, "Bulgaristan'da Geçici Başbakan Glavçev Yeniden Geçici Hükümeti Kuracak," Anadolu Ajansı, Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024  https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bulgaristanda-gecici-basbakan-glavcev-yeniden-gecici-hukumeti-kuracak/3310283