Kaynak: European Council, 01 Kasım 2023

AB liderleri Orta Doğu'da gelişen durumu, Ukrayna'ya verilen desteğin devam etmesini ve AB'nin 2021-2027 uzun vadeli bütçesinin revizyonunu tartıştı. Ayrıca AB'deki ekonomik büyüme, göç ve dış ilişkiler de tartışıldı. Toplantı marjında bir 26-27 Ekim 2023 tarihinde Avrupa Zirvesi düzenlendi.

TÜRKSAM Haber Analiz

Avrupa Konseyi Ekim ayının son haftasında düzenlediği AB Liderler Zirvesi’nde küresel ölçekte birçok konuyu ele aldı. Konseyin öncelikli maddesi Rusya-Ukrayna Savaşı oldu. Zirve’de ‘Ukrayna bir önceliktir ve bir öncelik olmaya devam edecektir.’ mesajı verildi. AB liderleri Rusya'nın savaşı sürdürmesini kınadıklarını ve Ukrayna ve halkıyla sarsılmaz dayanışma içinde olduklarını yinelediler. Toplantıda Rusya-Ukrayna Savaşı’na ilişkin Avrupa Birliğinin desteği kapsamında güncel maliyetler üzerinde konuşuldu. AB ve üye devletlerinin şimdiye kadar Ukrayna'ya 82 milyar Euro'nun üzerinde kaynak sağladığı belirtildi. Bununla birlikte ekonomik, insani, askeri ve diplomatik araçlar da dahil olmak üzere Ukrayna'yı ne kadar sürerse sürsün güçlü bir şekilde desteklemeye devam edecekleri ifade edildi. Bu zirvenin ana konusunu Ukrayna’nın oluşturması esasen İsrail-Hamas Savaşı’nın ikinci planda olduğunun göstergesidir ki, bölgeden Avrupa ülkelerinden ziyade Amerika Birleşik Devletleri’nin etkisini görülmektedir. Bu da oldukça tabi bir durumdur. Çünkü Ukrayna Avrupa ve Rusya arasında tampon görevi görmekle birlikte, Rusya’ya karşı Avrupalı devletler için güvenlik kapısı misyonuna sahiptir. Bu sebeple de Ukrayna’nın güvenliği birincil önem arz etmektedir.

Konseyde, Ukraynalı askerlerin 2023'ün sonuna kadar eğitilmeye devam edileceği kararı alındı. AB ve üye ülkeleri, çatışmaları önlemek için bütçe dışı bir fon olan Avrupa Barış Tesisi, Ukrayna'ya askeri yardım misyonu ve ikili yardım da dahil olmak üzere Ukrayna'ya sürdürülebilir askeri destek sağlamaya devam edeceği belirtildi.

Bir diğer başlık mülteci meselesiydi. Mülteci konusuna değinilerek hem Ukrayna'da hem de AB'de yerinden edilmiş kişileri destekleme hususunda kararlı olacaklarına değinildi. Ancak Ukraynalı mülteciler hariç diğer bölgelerden gelen göçmenleri Avrupa’ya girişini engellemek için alınan önlemleri de vurgulamak gerekir. Esasen bu yaklaşım Ukrayna’dan mülteciler konusunda hassasiyet teşkil etmektedir. Savaşın başlangıcından bu yana Ukraynalıların Avrupa sınırlarına girişi hiçbir suretle engellenmemiş, yerleşim yeri sağlama ve iş için istihdam sağlama noktasında büyük önem verilmiş olup, önem verilmeye de devam edilmektedir.

Konseyde Rusya-Ukrayna Savaşı’nda faillerin hesap verebilirliği noktasında, Rusya’nın tamamen sorumlu tutulduğunu vurgulayarak Rusya’ya yönelik yeni yaptırım kararları alındı.

Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Rusya'dan elmas ithalatının yasaklanmasını içeren 12'nci yaptırım paketi hazırlıklarının yapıldığını açıkladı. Von der Leyen, geçen yıl Rusya kamu varlıklarının dondurulmasına yönelik önemli bir siyasi karar aldıklarını hatırlatarak, dondurulan Rus varlıklarının değerinin 211 milyar avroyu bulduğunu belirtti. Ayrıca AB liderleri, Belarus ve İran tarafından Rusya'ya sağlanan askeri desteğin devam etmesini kınadı. Son dönemlerde Kuzey Kore ve Rusya arasında gerçekleşen diplomasi trafiği Batı tarafından endişe ile karşılanmıştı. Bu sebeple özellikle Kuzey Kore'yi, Rusya'nın savaşına maddi veya başka bir destek sağlamaması konusunda çağrıda bulunuldu.

Zirve’de Orta Doğu başlığı da açıldı. Hamas’ın İsrail’e saldırısı acımazsız bir terör saldırısı olduğu şeklinde değerlendirilmede bulunuldu ve Gazze’de yaşanan olaylar da trajik olarak nitelendirildi.

Avrupa Konseyi, 15 Ekim 2023'te yayınladıkları açıklamanın ve iki gün sonra yapılan olağanüstü Avrupa Konseyi toplantısının ardından, şunları da yinelediler: Hamas'ın mümkün olan en güçlü şekilde kınandı; İsrail'in uluslararası hukuk ve uluslararası insancıl hukuk doğrultusunda kendini savunma hakkının tanınması; Hamas'ı herhangi bir ön koşul olmaksızın tüm rehineleri derhal serbest bırakmaya çağırı. Gazze'deki kötüleşen insani durumla ilgili ciddi bir şekilde endişe duygularını dile getirerek, ihtiyaç sahiplerine ulaşmak için sürekli, hızlı, güvenli ve engelsiz insani erişim ve yardım çağrısında bulunuldu.

Liderler, tüm sivillerin her zaman korunmasının sağlanmasının öneminin altını çizdi. Ayrıca, Gazze'de kötüleşen insani durumla ilgili bölgeye ulaşacak yardımlar için iki önemli vurgu yapıldı: Yardımın terör örgütleri tarafından kötüye kullanılmamasını sağlamak ve gıda, su, tıbbi bakım, yakıt ve barınağa erişimi kolaylaştırmak.

Avrupa Birliği liderleri bölgeden yaşanan krizin tırmanmasını önlemek için Filistin Yönetimi de dahil olmak üzere bölgedeki ortaklarla ilişki kurma gereğini vurguladılar. Toplantıdaki çarpıcı nokta ise, Amerika Birleşik Devleti’nin yaklaşımının aksine iki devletli bir çözüme desteklerini ifade edildi. Avrupa Birliği üye ülkeleri İsrail’i tam olarak desteklemekte, İsrail iki devletli çözümü de asla kabul etmemektedir. Avrupa Birliği İsrail’i kınamazken bu söylemler pratikte karşılığını yansıtacak bir eylemsel destek ifade etmemektedir. Rusya 25 Ekim’de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde ateşkes talebini yenilemişti. Ancak, Avrupa Birliği üye ülkelerinde en güçlü ülke olan Fransa, bu talebi reddeden ülkeler arasında yer aldı. Buraya kadar değinilen huşulara bakıldığında Liderler Zirvesi’nin Gazze meselesine karşı ikircikli yaklaşımını net bir şekilde görebilmek mümkündür.