Pençe operasyonları, Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) Irak’ın Kuzeyi Bölgesel Yönetiminde PKK'ya karşı 1 Mart 2018’de başlatılan Kararlılık Harekâtı’nın devamı ve diğer harekâtların da hazırlayıcısı niteliğindedir.[1] Harekâtın hedef bölgesi, PKK’nın merkezi olan Kandil’in çevresi yani Zap, Avaşin-Basyan, Hakurk, Metina, Gara bölgeleridir. Millî Savunma Bakanlığı, Pençe operasyonlarını ‘’Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından icra edilen başarılı operasyonlar neticesinde ağır kayıplar veren PKK/KCK ve diğer terörist unsurları etkisiz hale getirerek; Irak kuzeyinden halkımıza ve güvenlik güçlerimize yönelik terör saldırılarını bertaraf etmek ve hudut güvenliğimizi sağlamak maksadıyla; uluslararası hukuktan doğan meşru müdafaa haklarımız doğrultusunda, Irak kuzeyinde gerçekleştirilen operasyonlar serisidir.’’ olarak tanımlamıştır. [2]

PKK’nın Suriye kolu olan PYD, Arap Baharı ve Suriye rejimi sayesinde bölgedeki etkinliğini arttırmıştır. El Cezire, Ayn el Arap ve Afrin bölgesinde Kürdistan Topluluklar Birliği (KCK) ortaya çıkmıştır. Türkiye’nin öncelikli amacı sınır güvenliğini sağlamak ve terör örgütünün güçlenmesini engellemektir.  Harekât hava kuvvetleri olmak üzere, ateş destek vasıtaları, ATAK helikopterleri, İHA/SİHA’larla desteklenen komando ve özel kuvvetler ile ifa ediliyor. Türkiye’nin İHA/SİHA alanında kendini bir hayli geliştirmesi de operasyondaki başarısını destekliyor.

İlk Pençe Harekâtı, 2019 yılında başlamıştır. Kuzey Irak’ta bulunan Hakurk bölgesinde gerçekleşen operasyon teröristlerin kullandığı mağara ve sığınakların imha edilmesi amacıyla başlatılmıştır ve tamamlanmıştır. Operasyonda hava araçları, balistik füze kullanılmış ve komandolar tarafından icra edilmiştir. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, 6 Haziran'da sınırın sıfır noktasında operasyonu yönetirken yaptığı açıklamada "Son terörist etkisiz hâle getirilmeden bölgeden çıkmayacağız." demiştir. 143 terörist etkisiz hale getirilmiştir.

Pençe-2 Harekâtı ise 13 Temmuz 2019’da başlamıştır. Yine Kuzey Irak’ta komando birlikleri ile icra edilmiş ve tamamlanmıştır. Bu operasyonda PKK’nın üst düzey yapılanmasında görevli teröristlerin de etkisiz hale getirildiği belirtilmiştir. Yüzlerce terörist etkisiz hale getirilmiş ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin bölgedeki gücü artmıştır.

Pençe-3 Harekâtı 23 Ağustos 2019’da başlamış, sınır güvenliğini sağlamak amacı ile Pençe-3 Operasyonu'nda diğer operasyonlardan farklı olarak Irak'ın kuzeydoğusunda bulunan bölgelere değil, kuzeybatısında bulunan Sinat-Haftanin bölgesine girilmiştir. TSK Kuzey Irak’ta güvenli bölge oluşturmaya başlamıştır. Kırmızı kod ile aranan teröristler yakalanmış, Milli Savunma Bakanlığı 417 teröristin etkisiz hale getirildiğini açıklamıştır.

Pençe-Kartal Harekâtı 15 Haziran 2020 tarihinde teröristlerin barınak ve sığınaklarına karşı başlatılmış ve 81 hedef imha edilmiştir.  30'dan fazla F-16'nın katıldığı harekât eş zamanlı olarak Sincar, Mahmur, Zap, Haftanin, Avaşin, Kandil, Darabi, Karaçok Dağı bölgesinde gerçekleşti. Hava taarruzu saatlerce devam etti. Türk Silahlı Kuvvetleri operasyon boyunca 81 PKK hedefini imha etti. Operasyonun ardından Irak Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'nin Irak Büyükelçisi Fatih Yıldız'ı bakanlığa çağırdı ve Türkiye'ye nota verdi. Notanın ardından Türkiye'nin Irak Büyükelçisi Fatih Yıldız, Twitter hesabından yaptığı açıklamada "Pençe-Kartal Operasyonumuz hakkında Irak Dışişleri Bakanlığına davet edildim. Bu davet, öncekiler gibi, 'Irak, ülkesindeki PKK varlığına son verecek adımları atmadığı sürece PKK ile her nerede olursa olsun mücadele etmeye devam edeceğimizi' vurgulamak için yeni bir vesile oldu." açıklamasında bulundu.

Pençe-Kaplan Operasyonu 17 Haziran 2020 tarihinde Haftanin bölgesine kara harekâtı olarak başlamıştır. MSB 62 teröristin etkisiz hale getirildiğini açıklamıştır. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Pençe-Kaplan Operasyonu'yla ilgili “Komandolarımızın nefesi, hainlerin ensesinde’’ demiştir. Kırmızı kategoride aranan PKK'nın sözde Hakurk Eyalet sorumlusu etkisiz hale getirilmiştir.

Pençe-Kartal 2 Operasyonu 10 Şubat 2021 tarihinde başlamıştır. Operasyon, Irak’ın kuzeyinden gelen, halkımıza ve güvenlik güçlerimize yönelik terör saldırılarını engellemek ve sınır güvenliğimizi sağlamak amacıyla uluslararası hukuktan doğan meşru müdafaa haklarımız doğrultusunda Gara bölgesinde yapılmıştır. Operasyonun başlamasının ardından ABD'nin Ankara Büyükelçiliği, Türkiye'nin PKK'ya karşı mücadelesinde yanında olduğunu belirten bir açıklama yapmıştır. Pençe-Kartal Harekâtı esnasında teröristler, daha sonra Gara Katliamı olarak anılan, 5 yıldır rehin tutulan 13 Türk vatandaşını katletmiştir. Bu vahim olaydan sonra NATO, ABD, Almanya, Azerbaycan, Afganistan katliamı kınayarak Türkiye’ye başsağlığı diledi.

Pençe-Yıldırım ve Pençe-Şimşek operasyonları 24 Nisan 2021 Tarihinde eş zamanlı olarak Metina ve Avaşin bölgelerinde başlatıldı. Hedef “terörü kaynağından kurutmak’’tır.

Pençe-Kilit Operasyonu, en çok ses getiren operasyonlardan biridir. 18 Nisan 2022 tarihinde başlatılan operasyon Metina, Zap ve Avaşin-Basyan bölgelerindeki hedeflere yapılmıştır. Operasyonların Irak’ın toprak bütünlüğüne saygı gösterilerek, sivillerin korunması ön planda tutularak icra edildiği belirtilmiştir. F16, SİHA, ATAK Helikopterleri ile desteklenmiş, Komando ve Bordo Bereliler bölgeye intikal etmiştir. 13 Kasım itibariyle 455 terörist etkisiz hale getirilmiş, 557 mağara ve sığınak imha edilmiştir.

Son olarak Pençe-Kılıç operasyonu 19 Kasım 2022 Tarihinde başlatılmıştır. Milli Savunma Bakanlığı “Hesap Zamanı! Alçaklardan hain saldırıların hesabı soruluyor.’’ paylaşımıyla operasyonun başladığını duyurmuştur. İlk aşamada hava harekâtı olarak başlamış kara harekâtının da başlayacağı belirtilmiştir.

Operasyonlar neticesinde 1000’den fazla terörist etkisiz hale getirilmiştir.

Değerlendirme

Pençe Operasyonları, Türkiye’nin sınır güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir. Operasyonlarda çok sayıda terörist ve terör unsuru etkisiz hale getirilmiştir. Türk İHA ve SİHA’ları bu operasyonlar ile başarısını duyurmuştur. Operasyonlarda teröristlerin geniş alana yayılması önlenmiş, bölgedeki etkinliği azaltılmıştır. Operasyonlar, Türkiye’nin bölgedeki varlığını derinleştirmesini sağlamıştır. Operasyonların kazanımlarından biri de terörün Türkiye’ye sızmasının engellenmesidir. Kalıcı üsler kurarak bölgenin güvenliği uzun süreli tahsis edilmektedir. Örgütün üst düzey yetkililerinin etkisiz hale getirilmesi de örgüte büyük darbe vurmuştur.

Türkiye’nin dikkat ettiği bir diğer nokta ise operasyonların uluslararası hukuka uygunluğudur.  Milli Savunma Bakanlığı, harekâta dair detayları paylaşırken söz konusu adımın Birleşmiş Milletler (BM) Antlaşması’nın 51. maddesine dayandığını net bir şekilde vurgulamıştır. Operasyonları meşru müdafaa hakkı üzerinden gerçekleştiriyor.  Prof. Dr. Selami Kuran bu maddeyi “Merkezi hükümet ülke bütününde kontrolü ele alamıyorsa, belli bir noktadan komşu ülkeye devam eden saldırı tehdidi varsa, terör örgütleri orada yuvalanmış ve bu önlenemiyorsa BM Antlaşması’nın 51. maddesi devreye girer.” sözleriyle açıklıyor. [3]

Uluslararası tepkilere bakılacak olursa Suriye Dışişleri Bakanlığı harekâtın uluslararası hukuku ihlal ettiğini ve kabul edilemez olduğunu belirtti. Mısır Dışişleri Bakanlığı "Egemenliği ihlal eden saldırıları büyük endişeyle takip ediyoruz" dedi. Irak operasyonu egemenliğine tehdit olarak tanımlıyor. Bu ülkelerin operasyonu desteklememesi şaşırtıcı bir gelişme değil. Destekleyen ülkelere bakılırsa ABD "Türkiye, güneyindeki terör tehditleri ile karşı karşıya ve kendini savunma hakkına sahip" dedi. İsveç Dışişleri Bakanı Tobias Billström: “Türkiye, terör saldırısına maruz kalan bir ülkedir ve terör saldırısına maruz kalan devletlerin kendini savunma hakkı vardır.” dedi. İsveç’in bu tavrı elbette NATO üyeliği talebinden kaynaklanıyor. Burada şaşırtıcı olan Finlandiya’nın tavrıdır. Finlandiya Türkiye’den NATO üyeliği için onay beklerken operasyonları "İnsan hayatının kaybedildiği tüm olaylar elbette çok üzücü. Türkiye'nin eylemleri de buna dahildir" demiştir.

Sonuç olarak Pençe Harekâtları, Türkiye’nin terörle mücadelede attığı büyük bir adımdır. Türkiye’nin başarısı yadsınamaz. Uluslararası toplumda bu durumdan memnun olmayanlar olacaktır ancak Türkiye kararlılıkla ilerlemektedir.

[1] Özçelik,N. (2019). Pençe Harekatı’nın Stratejisi, Kapsamı ve Hedefi. Kriter Dergi. https://kriterdergi.com/siyaset/pence-harekatinin-stratejisi-kapsami-ve-hedefi Erişim Tarihi: 5 Aralık 2022

[2] Pençe Serisi Operasyonlar. TC Milli Savunma Bakanlığı. https://www.msb.gov.tr/tr-TR/PenceSerisiOperasyonu Erişim Tarihi: 5 Aralık 2022

[3] Aksan,S. (2022). ABD harekatı nasıl bildi: BM sözleşmesi gereği haber veriliyor. TRT Haber. https://www.trthaber.com/haber/gundem/abd-harekati-nasil-bildi-bm-sozlesmesi-geregi-haber-veriliyor-725448.html  Erişim Tarihi: 6 Aralık 2022